Interseksualizm

Z Encyklopedia Dzieciństwa
Skocz do: nawigacja, szukaj

To występowanie u danej osoby cech morfologicznych właściwych dla obu płci - jednocześnie narządów płciowych męskich i żeńskich. To rozbieżność pomiędzy płcią fenotypową, chromosomalną, budową i funkcjonowaniem zewnętrznych narządów płciowych i gonad oraz poczuciem przynależności i tożsamości płciowej. Wyróżnia się kilka form interseksualizmu będących wynikiem zaburzeń w funkcjonowaniu czynników genetycznych (np. aberracjami chromosomowymi), morfologicznych (np. układu neuroendokrynnego, narządów płciowych, kory mózgowej, układu wegetatywnego, rdzenia kręgowego), biochemiczno-fizjologicznych (związanych z korą mózgową, ośrodkami podkorowymi, międzymózgowiem) oraz zaburzeń w wydzielaniu androgenów w okresie życia płodowego (Nowicka, 2008; Czerwiec, 2015).

W okresie prenatalnym u płodu występuje wspólny dla obu płci wyrostek płciowy oraz przewody odprowadzające zarówno komórki płciowe męskie (przewody Wolffa), jak i żeńskie (przewody Mullera). W kolejnych etapach rozwoju płodu i w zależności od jego płci, jeden z przewodów zanika, a z pierwotnie bipotencjalnego wyrostka płciowego kształtuje się łechtaczka lub prącie. W związku z tym, że każdy płód (mimo określonej genetycznie płci) rozwija się przez pewien okres jednocześnie w kierunku męskim i żeńskim, może dojść do anomalii prowadzących do powstania którejś z odmian interseksualizmu (Boczkowski, 1983, 1988; Krzyżowski, 2002). Kilka pierwszych miesięcy życia dziecka interseksualnego to czas, w którym lekarze ustalają jego płeć genetyczną. Dopiero później przeprowadzany jest zabieg formowania męskich lub żeńskich narządów płciowych. Potrzeba jego wykonania nie jest generowana wskazaniami medycznymi, ale społecznymi, np. koniecznością określenia płci dziecka w metryce urodzenia. W przypadku dzieci interseksualnych ocena przynależności płciowej potwierdza się około 2-3 roku życia, gdy dziecko zaczyna wyrażać swoją płciowość. Podjęcie złej decyzji odnośnie płci dziecka interseksualnego może skutkować negatywnymi konsekwencjami, np.: zaburzeniami tożsamości, seksualności, osobowości, nieprawidłowym postrzeganiem własnej płciowości, męskości i kobiecości, nietolerancją ze strony środowiska, poczuciem lęku i zagrożenia, chorobami psychicznymi. Dlatego też empatyczny model postrzegania interseksualizmu zakłada, iż nie jest on ani medyczną ani społeczną patologią, ale wyjątkiem anatomicznym i fizjologicznym budowy ciała (Nowicka, 2008; Czerwiec, 2015).

Kieszonka:
Według medycznej klasyfikacji ICD-10 interseksualność znajduje się w pozycji Q56 - „Płeć niezdeterminowana i obojnactwo rzekome” - w grupie „Wad rozwojowych wrodzonych, zniekształceniach i aberracjach chromosomowych”.

W tabeli 1 przedstawiono różne formy interseksualizmu.

Tabela 1. . Formy interseksualizmu (Krzyżowski, 2002; Bręborowicz, 2005; Kucz, 2006; Nowicka, 2008; Czerwiec, 2015)
Formy interseksualizmu
Wrodzone
Nieprawidłowe różnicowanie gonad
Zaburzenia powstawania i rozwoju jąder Zespół Swyera (czysta dysgenezja gonad)
  • męski genotyp 46XY, ale fenotyp żeński;
  • jądra płodu nie wydzielają testosteronu i czynnika odpowiadającego za niszczenie przewodów Mullera, co prowadzi do rozwoju żeńskich wewnętrznych narządów płciowych;
  • pierwotny brak miesiączki, niepłodność.
Zespół Klinefeltera (dysgenezja kanalików nasiennych)
  • męski fenotyp; genotyp 47XXY (dodatkowy chromosom X)
  • eunuchoidalna budowa ciała, szeroka miednica, wąskie barki, ginekomastia, niewielki zarost
  • niepłodność wynikająca z braku spermatogenezy
  • depresja, zmiany osobowości
  • od momentu dojrzewania poziom FSH (hormon folikulotropowy) i LH (hormon luteinizujący) wzrasta pięciokrotnie, poziom testosteronu jest niski.
Zaburzenia powstawaniai rozwoju jajnika Zespół Turnera (dysgenezja gonad)
  • kobieta o genotypie 45X0 (tylko jeden chromosom płciowy X);
  • infantylizm płciowy związany z wadą gonad
  • brak skoku pokwitaniowego, pierwotny brak miesiączki, niedorozwinięta pochwa i macica, brak libido;
  • słabo rozwinięte cechy płciowe 3-rzędowe lub ich brak;
  • obniżony poziom estrogenów i podwyższony poziom gonadotropin w moczu;
  • niski wzrost, płetwiastość szyi, starczy wygląd twarzy, krępa budowa ciała;
  • asymetryczność mózgu, niski poziom inteligencji, skłonność do psychoz.
Obojnactwo prawdziwe (hermafrodytyzm)
  • rzadkie; ma podłoże genetyczne lub hormonalne;
  • wynika z zaburzeń w różnicowaniu gonad;
  • polega na występowaniu u jednej osoby zarówno jąder jak i jajników oraz obojnaczych narządów płciowych zewnętrznych.
Pseudohermafrodytyzm męski
(obojnactwo rzekome męskie; zespół feminizujących jąder)
  • męski zestaw chromosomów płciowych XY (genetyczny mężczyzna)
  • męskie gonady (jądra), ale żeńskie narządy płciowe zewnętrzne, co jest spowodowane brakiem wydzielania androgenów.
Pseudohermafrodytyzm żeński
(obojnactwo rzekome żeńskie; zespół nadnerczowo-płciowy wrodzony)
  • żeński zestaw chromosomów płciowych XX (genetyczna kobieta)
  • żeńskie gonady (jajniki), ale zmaskulinizowane narządy płciowe zewnętrzne, co może być spowodowane zaburzeniami w wydzielaniu hormonów (np. niedoborem enzymu przekształcającego androgeny w estrogeny), przerostem nadnerczy, czy podawaniem progesteronu podczas ciąży.
Nabyte
  • nabyty zespół nadnerczowo-płciowy;
  • nowotwory wiry lizujące jajników i nadnerczy;
  • nowotwory feminizujące u mężczyzn.

Literatura:

  1. Boczkowski K., 1983. Determinacja i różnicowanie płci. PZWL, Warszawa
  2. Boczkowski K., 1988. Interseksualizm. Nieprawidłowy rozwój płciowy człowieka. PZWL, Warszawa Bręborowicz G., 2005. Położnictwo i ginekologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  3. Czerwiec K., 2015. Problemy biologii człowieka - implikacje społeczne i edukacyjne. Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków
  4. Krzyżowski J., 2002. Psychopatologia zaburzeń różnicowania płci. Wydawca: Medyk, Warszawa
  5. Kucz E.A., 2006. Biologiczne aspekty seksualności człowieka. W: Seksualność w cyklu życiowym człowieka, Beisert M. (red.). PWN, Warszawa
  6. Medyczna Klasyfikacja Międzynarodowa ICD-10 (The International Classification of Diseases and Related Health Problems opracowana przez World Health Organization)
  7. Nowicka M., 2008. Interseksualizm – trzecia płeć. W: Tabu seksuologii. Wątpliwości, trudne tematy, dylematy w seksuologii i edukacji seksualnej, Jodko A. (red.), Wydawnictwo SWPS Academica, Warszawa


Autorka hasła:

dr hab. Katarzyna Potyrała, prof. UP, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie