Ruch - Ruchliwość - hasło otwarte
Ruch to zmiana położenia ciała, względem określonego układu odniesienia. Ruchliwość oznacza przemieszczanie się jednostek i grup w obrębie tej samej warstwy społecznej lub tego samego poziomu hierarchii. „Jest to skłonność człowieka do wyrażania stanów aktywności w częstych aktach ruchowych lub wrażliwość na bodźce kinestetyczne powodujące reakcje ruchowe” (Gilewicz, za Bielski 2012, s. 106). Jej miara jest ilość aktów ruchowych w określonym czasie. Różnicowana jest temperamentem dziecka i stanem jego zdrowia.
Wszystkie małe dzieci są bardzo ruchliwe, co należy uznać za cechę charakterystyczną dla tego okresu rozwojowego. Hamowanie i wytłumianie ruchliwości dziecka przynosi trwałe szkody w jego rozwoju.
Ruch można rozpatrywać jako czynnik stymulujący rozwój organizmu:
- efektem pracy mięśni jest zwiększenie ich przekroju, objętości, siły i sprężystości, a także wzrost elastyczności i wytrzymałości ścięgien oraz więzadeł;
- sprzyja mineralizacji kości;
- aktywizuje układ krążeniowo–naczyniowy powoduje wzmożoną akcję serca, a skurcze mięśni ułatwiają krążenie krwi w organizmie;
- podczas wysiłku płuca wykonują zwiększoną pracę, dzięki czemu wzrasta ich życiowa pojemność płuc oraz ilość przyswajanego tlenu;
- pobudza dojrzewanie układu nerwowego dzięki czemu szybciej dojrzewają ośrodki mózgu zawiadujące ruchami oraz następuje wzrost szybkości przewodzenia impulsów nerwowych, co usprawnia koordynację ruchową;
- ułatwia dziecku poznanie otaczającego je świat, wzbogaca jego doświadczenia, kształtuje pamięć i uwagę oraz rozwija samodzielność;
- uczy zachowań prospołecznych i ułatwia podporządkowanie się obowiązującym normom i zasadom;
- wpływa pozytywnie na rozwój charakteru i osobowości Przewęda 1981, Woynarowska i wsp. 2010).
Ruch można rozpatrywać jako czynnik adaptacyjny:
- aktywność ruchowa ułatwia przystosowania organizmu dziecka do zmieniających się warunków życia: klimatu, temperatury, ciśnienia, warunków atmosferycznych, trudności dnia codziennego, itp., a efektem będzie większa odporność na choroby i umiejętność rozkładania wysiłku fizycznego;
- ćwiczenia fizyczne pozwalają na hartowanie organizmu, czyli doprowadzanie do podwyższania granicy tolerancji na czynniki środowiskowe (np. temperatura, hałas) oraz kształtują odporność na czynniki psychiczne (np. stres) i społeczne (np. wykluczenie);
- preferowanie zajęć w środowisku naturalnym pozwala na zrównoważenie negatywnych wpływów środowiska (Bielski 2012).
Ruch można rozpatrywać jako czynnik kompensacyjny:
- kształtowanie prawidłowej postawy ciała, wyrównywanie deficytów rozwojowych (np. wady postawy ciała, otyłość itp.);
- wyrównanie bilansu ruchowego przez zrównoważenie działania czynników niekorzystnych i korzystnych dla zdrowia, do niekorzystnych zaliczymy czas spędzony w pozycji siedzącej (ławka szkolna, oglądanie telewizji, komputer), a do korzystnych – zajęcia ruchowe w warunkach naturalnych;
- odciążenie organizmu zmęczonego wysiłkiem psychicznym grami i zabawami z rówieśnikami, rodzeństwem lub rodzicami (Bielski 2012, Owczarek 2012).
Ruch można rozpatrywać jako czynnik korekcyjny:
- odpowiednio dobrana i sterowana aktywność fizyczna podejmowana wówczas, gdy powstałe odchylenia rozwojowe można wyeliminować lub złagodzić przy użyciu ćwiczeń fizycznych,
- ma znaczenie terapeutyczne i lecznicze (Owczarek 2012)
Literatura:
- Bielski J., Podstawowe problemy teorii wychowania fizycznego, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2012.
- Owczarek S., Gimnastyka przedszkolaka, WSiP, Warszawa 2012.
- Przewęda R., Rozwój somatyczny i motoryczny, WSiP Warszawa 1981.
- Woynarowska B., Izdebski Z., Kowalewska A., Komosińska K., Biomedyczne podstawy kształcenia i wychowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010.
Autorka hasła:
dr hab. Danuta Umiastowska, prof. US, Uniwersytet Szczeciński
