Bezpieczeństwo dziecka

Z Encyklopedia Dzieciństwa
Wersja z dnia 22:14, 17 paź 2015 autorstwa Admin (dyskusja | edycje) (Utworzono nową stronę "Szybki rozwój różnych dziedzin życia, coraz bardziej szczegółowy podział pracy, wzmagające się stale tempo życia – wszystko to sprawia, że dobra organizacja...")

(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacja, szukaj

Szybki rozwój różnych dziedzin życia, coraz bardziej szczegółowy podział pracy, wzmagające się stale tempo życia – wszystko to sprawia, że dobra organizacja każdej ludzkiej działalności jest dziś jednym z zasadniczych warunków jej skuteczności. Poznanie przez nauczycieli organizacyjnych prawidłowości procesu pracy nie może mieć tylko formalnego charakteru, winno służyć dobrej realizacji programów nauczania i wychowania i to zarówno z punktu widzenia właściwego organizowania procesu dydaktyczno-wychowawczego, jak również z punktu widzenia zaznajamiania uczniów z podstawowymi zagadnieniami organizacji pracy, w tym bezpieczeństwa szeroko rozumianego w klasach początkowych, IV-VI szkoły podstawowej, gimnazjum, szkolnictwie zawodowym (technika) i ponadgimnazjalnym.

Zagrożenie oznacza sytuację, w której zbiega się działanie elementów materialnych i sposobów zachowania człowieka, na skutek którego zagrożenie z potencjalnego staje się rzeczywistym i prowadzi do wypadku. Inaczej mówiąc jest to sytuacja lub stan, które komuś (nauczycielowi, uczniowi) czymś zagrażają podczas wykonywania pracy zawodowej (wychowanie, nauka, praca w pracowni, sali gimnastycznej, podczas przerwy, w zajęciach pozalekcyjnych) oraz także ktoś, kto stwarza taką sytuację. Zagrożenie stanowi stan niebezpieczny, grożący określonymi konsekwencjami komuś lub czemuś. Jest to stan lub sytuacja, które zagrażają człowiekowi czymś lub w których czujemy się zagrożeni.

Zagrożenia wynikające z działalności człowieka dzielimy na:

  • naturalne (pożary, powodzie, mgły, trzęsienia ziemi, susze);
  • spowodowane działalnością człowieka (zanieczyszczenie środowiska odnoszące się do powietrza, wody, gleby), takie jak: dymy, pyły, awarie energetyczne, skażenia środkami chemicznymi i skażenia biologiczne);
  • społeczne (bezrobocie, narkomania, alkoholizm, terroryzm, korupcja, epidemie).

Awaria to uszkodzenie urządzeń, maszyn, linii technologicznych, które umożliwiają lub ograniczają ich normalne użytkowanie. Mogą one powodować wypadki, czyli takie zdarzenia, które wynikają z niespodziewanych okoliczności, w których ktoś ucierpiał fizycznie (uraz) albo materialnie (Słoma, 2012, s.78).

Awarie, katastrofy, podobnie jak wypadki drogowe czy wypadki przy pracy, na lekcji, często są skutkiem błędu człowieka (nauczyciela, ucznia), jego nieuwagi lub braku kompetencji w tym nieprzestrzeganie przepisów bhp, brawura, niewłaściwa eksploatacja maszyn i urządzeń. Bezpieczeństwo i higiena pracy jest to dział organizacyjny mający na celu zapobieganie wypadkom przy pracy oraz zapewnienie nieszkodliwych dla zdrowia warunków pracy w szkole, jej otoczeniu oraz na konkretnym stanowisku pracy.

Wypadek jest to zdarzenie nagłe, nieprzewidziane stanowiące zakłócenie normalnego toku działań, np. pracy, którego skutkiem może być: śmierć pracownika (ucznia); obrażenia cielesne i związana z tym absencja; lekkie obrażenia, które wymagają udzielania pomocy lekarskiej; sytuacje, które nie powodują obrażeń pracownika (ucznia), lecz stanowią potencjalną możliwość obrażeń; szkody materialne (Gliszczyńska, 1967, s.12-15).

Zagrożenie jest przeciwieństwem bezpieczeństwa i oznacza uświadomiony stan niepewności, niebezpieczeństwa wewnętrznego (np. zdrowia) lub zewnętrznego (np. groźba, szantaż, zemsta). Zagrożone może być nasze życie fizyczne, zdrowie, byt materialny, psychika, uczucia, moralność, przekonania światopoglądowe, po prostu, „nasze całe ja”. Każdy rodzaj zagrożenia wzbudza w nas niepokój, lęk, niepewność, strach, zdenerwowanie i prowadzi w konsekwencji do dezorganizacji naszego, wcześniej bezpiecznego, zorganizowanego i normalnego życia.

Zagadnienia bezpieczeństwa stanowią przedmiot oddzielnej, obszernej i ciągle rozwijającej się dyscypliny naukowej. W praktyce są jednak bezpośrednio lub pośrednio powiązane z problemami:

  • techniki – stanowiącymi dział cywilizacji i kultury decydujący o stopniu opanowania przyrody przez człowieka, obejmujący środki materialne do realizacji celów działalności gospodarczej oraz umiejętności posługiwania się tymi środkami (Wanielista, Miłkowska, 1998, s.259);
  • materiałami zawodowej pracy czyli dobra materialne zaliczane do przedmiotów pracy, przeznaczone do dalszego przetwórstwa, montażu – są to produkty, które ulegają całkowitemu zużyciu w procesie wytwarzania (Kowolik, 2008, s.144);
  • narzędziami pracy zawodowej stanowiącymi podstawowy składnik środków pracy, tj. wszystkie przedmioty, którymi człowiek posługuje się w procesie pracy i oddziaływa na jej obiekt (Kowolik, 2008, s.126);
  • aparaturą – to są rzeczy, najczęściej wyroby będące członkami działania, przemienniki zamieniające jeden rodzaj energii w inny bez pośrednictwa ruchu mechanicznego, np. energii elektrycznej w światło, w fale radiowe, w ciepło (Pszczołowski, 1978, s.16);
  • energią – zdolność człowieka do wykonywania pracy (Nowacki, 2004, s.64);
  • przestrzenią rozumianą zwykle jako obszar mieszczący w sobie współistniejące obiekty materialne (Pszczołowski, 1978, s.205);
  • czasem – niezależnie od fizykalnych i filozoficznych koncepcji zaliczany jest do zasobów, do których odnosi się zasada ekonomiczności. Z dwóch działań jednakowo sprawnych pod różnymi względami sprawniejsze, bo bardziej ekonomiczne ze względu na czas jest działanie wykonywane w krótszym okresie (Pszczołowski, 1978, s.38).
  • systemami informacyjnymi stanowiącymi uporządkowane układy odpowiednich elementów, charakteryzujących się pewnymi właściwościami, połączonych wzajemnie określonymi relacjami. Elementami tymi są: nadawcy informacji, odbiorcy informacji, zbiory informacji, kanały informacyjne oraz metody i techniki przetwarzania informacji (Wanielista, Miłkowska, 1998, s.251).

Z bezpieczeństwem w przedszkolu, szkole, w drodze do i z domu do placówki wiążą się wypadki jakimi ulegają dzieci i młodzież. Do przyczyn wypadków zaliczamy: niewiedzę, brak doświadczenia, zaniedbania w wychowaniu przez dom rodzinny, przedszkole, szkołę, brak należytej opieki, brawura, lekkomyślność, przekora i ciekawość, psychofizyczne właściwości dziecka. Wychowując dzieci i młodzież należy wskazywać źródła niebezpieczeństw i zagrożeń zdrowia i życia, przypominać o nich. (Frątczakowie, 1996, s.47).

Szczególnie uczulić należy na:

  • bezpieczeństwo drogowe
    W miarę rozwoju motoryzacji może, ale nie musi, być coraz bardziej narażone na niebezpieczeństwo zdrowie, a nawet życie uczestników ruchu drogowego, a wśród nich dzieci.

Niemniej warto zwrócić uwagę na niektóre z cech dzieci, które determinują ich bezpieczeństwo i kulturę w ruchu drogowym. Przede wszystkim nie mają one żadnego doświadczenia w tym zakresie i nie przewidują skutków określonych sytuacji w ruchy drogowym. Określone sytuacje poznają za pomocą wzroku i słuchu. Spostrzeganie wzrokowe dzieci ograniczone jest zawężonym polem widzenia, ze względu na ich słabą ruchliwość gałek ocznych oraz akomodację a także niski wzrost. Dzieci mają także duże trudności w ocenie kierunku i źródła, z którego dochodzi określony dźwięk.
Dzieci nie są w stanie prawidłowo ocenić określonych sytuacji ruchu drogowego, np. prędkości jadącego pojazdu, odległości zbliżającego się pojazdu. Nie mają jeszcze dostatecznie rozwiniętej orientacji przestrzenno-czasowej. Na wiele zjawisk i przedmiotów najczęściej reagują zbyt emocjonalnie oraz żyją w świecie fantazji i mają poważne trudności w jego odróżnieniu od świata realnego. Nie mniejsze znaczenie w tym zakresie ma ich uwaga, która ma charakter mimowolny oraz stosunkowo ubogie doświadczenie życiowe i niewielka wiedza.
W tym zakresie należy nawiązywać kontakty z policjantami, pracownikami resortu komunikacji, zachęcać do oglądania programów telewizyjnych, wyświetlać filmy o prawidłowym zachowaniu się na jezdni, wykonywać gazetki, ulotki z hasłami bezpieczeństwa drogowego, jak zachowywać się na jezdni i chodniku jako pieszy i rowerzysta?, stosować się do zasad poruszania się po drogach, przeciwdziałać brawurze, lekkomyślności podczas korzystania z dróg publicznych, jak się zachować w chwili zauważenia wypadku lub poszkodowanego w wypadku (pomoc w ratowaniu zdrowia i życia);

  • bezpieczeństwo przeciwpożarowe
    Edukacja przeciwpożarowa to profilaktyka, jedna z najtrudniejszych z zakresu bezpieczeństwa, ponieważ ogień stanowi dla dzieci ciekawe zjawisko; praca strażaków wydaje się im atrakcyjna, a zabawy w naśladowanie strażaków są dla nich fascynujące (Budniak, 2009, s.155). W tym celu musimy uświadamiać dzieciom niebezpieczeństwa i skutki pożarów, podniesienie wśród dzieci dyscypliny społecznej w zakresie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych, uczulać na pożary lasów, polecać artykuły z czasopism, audycje, filmy, imprezy, konkursy, spotkania ze strażakami);
  • bezpieczeństwo kąpieli i wypoczynku nad wodą
    Aby wypoczynek dzieci nad wodą i kąpieli w zbiornikach wodnych były bezpieczne należy uczyć bezpiecznego korzystania z akweduktów wodnych latem i zimą, wskazywać na zbiorniki wodne, które są bezpieczne, poprawne zachowanie się i korzystanie z kąpieli i sportów wodnych, propagowanie uzyskiwania karty pływackiej) (Mstowska-Psiuk, 1993, s.80-89);
  • bezpieczne korzystanie ze sprzętu domowego, szkolnego, ogrodniczego
    Nauka bezpiecznego korzystania z tego rodzaju sprzętu w pracy z dziećmi jest realizowana okazjonalnie, podczas zabaw, wykonywania czynności porządkowych w domu, szkole, wykonywania prostych prac z wykorzystaniem narzędzi i sprzętu;
  • bezpieczeństwo dzieci w kontaktach ze zwierzętami, środkami chemicznymi, lekarstwami, z innymi osobami.
    Termin bezpieczeństwo i pochodne od niego: bezpiecznie, bezpieczny jest definiowany ogólnie jako stan niezagrożenia, spokoju, pewności (Słownik, 1978). Pojęcie to jest rozumiane również jako bezpieczeństwo osobiste (jednostkowe) lub zbiorowe - kraju, narodu, a człowiek bezpieczny to taki, któremu nic nie grozi i on nie zagraża nikomu.

Bezpieczeństwo dziecka (człowieka) jest integralną częścią i warunkiem naszego normalnego życia. W ujęciu psychopedagogicznym problem bezpieczeństwa analizowany może być z różnych punktów widzenia:

  • biologicznego – obejmującego, tzw. normalny rozwój biologiczny organizmu i nasze zdrowie, które jest podstawą normalnego życia psychicznego;
  • rozwojowego – dotyczącego norm rozwojowych, jakie przypadają w poszczególnych okresach i fazach bądź stadiach naszego całego biegu życia;
  • klinicznego – obejmującego wszelkie odchylenia rozwojowe i zdrowotne, jakie występują bądź mogą wystąpić w czasie naszego rozwoju, życia i działalności;
  • społecznego – dotyczącego głównie trudności przystosowawczych i adaptacyjnych do warunków i współżycia społecznego w grupach rówieśniczych, domu rodzinnego, zespołach, paczkach, gangach dziecięcych i młodzieżowych;
  • bytowego (egzystencjalnego) – dotyczącego perspektywy rozwoju zawodowego, zatrudnienia i pracy zarobkowej, bezdomności i bezrobocia;
  • oświatowego – dotyczącego realnych gwarancji możliwości kształcenia się, dokształcania, doskonalenia i samodoskonalenia dzieci i dorosłych (Czarnecki, 2001, s.12).

Abraham Maslow wyróżnił m.in. potrzebę bezpieczeństwa (wygody, spokoju i wolności od strachu). Potrzeba ta jest na drugim miejscu po potrzebach fizjologicznych. Potrzeba ta motywuje człowieka do poczucia pewności swojego istnienia, działania i prawidłowego rozwoju (Zimbardo, 1999, s.444). Potrzeba bezpieczeństwa motywuje człowieka do poczucia pewności swojego istnienia, działania i prawidłowego rozwoju. Tylko w sytuacji pełnego poczucia bezpieczeństwa dziecko, może cieszyć się tym, co już ma, i dążyć do pomnażania tego, co ma, o nowe dobra, ułatwiające rozwój i życie. Termin bezpieczeństwo ma wiele znaczeń. Mówimy o bezpieczeństwie militarnym, energetycznym, socjalnym, demograficznym, ekonomicznym, o bezpieczeństwie osobistym i powszechnym. Celem bezpieczeństwa jest między innymi wykształcenie umiejętności identyfikowania zagrożeń zdrowia i życia oraz mienia (szkoła, klasa, pracownia, szatnia), świadomego działania wszystkich zatrudnionych w szkole, nauczycieli, uczniów, personelu administracyjno-gospodarczego zmierzającego do wyeliminowania niektórych z nich oraz radzenia sobie w sytuacjach zagrożenia (Słoma, 2012). Kieszonka: Bezpieczeństwo określane jest jako zespól warunków zapewniających wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie zajścia zdarzenia, którego skutki będą miały ujemny wpływ środowiska szkolnego, pozaszkolnego na organizm dziecka. Jest to stan, w którym nie istnieje żadne zagrożenie. Bezpieczeństwo odznacza się brakiem ryzyka utraty czegoś, co człowiek szczególnie ceni, np. zdrowia, życia. Czyli bezpieczeństwo to pewność, że podczas odbywania zajęć lekcyjnych, pozalekcyjnych, w czasie przerw nie będzie nieszczęśliwych wypadków, ponieważ została usunięta przyczyna ich powstawania za co odpowiadają władze placówki (Rybakowski, Rosa, 2010, s.14).

Z pojęciem bezpieczeństwa dziecka wiążą się hasła: ładu, porządku, gospodarności, higieny pracy. Odsyłam do zapoznania się z tymi pojęciami w dalszej części Encyklopedii dzieciństwa.

Literatura:

  1. Budniak A., Edukacja społeczno-przyrodnicza dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym, Kraków 2009.
  2. Czarnecki K.M. (red.), Bezpieczeństwo dzieci i młodzieży i jego zagrożenia, Mysłowice 2001.
  3. Frątczak E., Frątczak J., Edukacja zdrowotna dzieci przedszkolnych, Toruń 1996.
  4. Gliszczyńska X., Udział człowieka w powstawaniu wypadków przy pracy, Warszawa 1967.
  5. Kowolik P., Narzędzia zawodowej pracy człowieka, W: Podstawowe pojęcia zawodoznawstwa. Red. K.M. Czarnecki, Sosnowiec 2008.
  6. Mstowska-Psiuk M., Propozycje zagadnień i działań wychowawczych w pracy wychowawcy klasowego, Warszawa 1993.
  7. Nowacki T.W., Leksykon pedagogiki pracy, Radom 2004.
  8. Pszczołowski T., Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
  9. Rybakowski M., Rosa A., Współczesne problemy bezpieczeństwa i kultury pracy, W: Wybrane problemy środowiska pracy i gospodarki. Red. M. Rybakowski, J. Stebila, Zielona Góra 2010.
  10. Słoma J., Żyję i działam bezpiecznie. Edukacja dla bezpieczeństwa, Warszawa 2012.
  11. Słownik języka polskiego, Tom 1, Warszawa 1978.
  12. Wanielista K., Miłkowska I., Słownik menedżera, Wrocław 1998.
  13. Zimbardo P.G., Psychologia i życie, Warszawa 1999.

Autor hasła:

dr Piotr Kowolik, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Mysłowicach