Dojrzałość psychiczna

Z Encyklopedia Dzieciństwa
Skocz do: nawigacja, szukaj

Poziom rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego człowieka właściwie pełniącego swoją rolę życiową oraz którego życie wewnętrzne opiera się na odczuwaniu bodźców wewnętrznych i zewnętrznych, jak również podejmowaniu decyzji o charakterze swoich zachowań (Becelewska, 2006). Osiągana jest około 20 roku życia i zawiera w sobie trzy aspekty: intelektualny, emocjonalny, moralny. Polega na logicznym myśleniu uwzględniającym przyczyny i skutki swoich zachowań, umiejętności oceny różnorodnych sytuacji i działań, przyjmowaniu określonych systemów wartości, kontrolowaniu swoich emocji, odpowiedzialności za swoje postępowanie i dokonywane wybory (Lopez, 2004; Malinowski, 2007). Rozwój psychoseksualny młodych ludzi powinien zawierać elementy istotne dla rozwoju osobowości, tj. biologiczne, intelektualne, społeczne aspekty życia, w tym życia seksualnego. Duże znaczenie mają tu systemy wartości, przekonania, odpowiedzialność, kontrola nad samym sobą, jak również dorośli, którzy poprzez pełnienie określonych ról społecznych biorą udział w socjalizacji i kształtowaniu wzorców zachowań młodych ludzi (Sęk, 2006; Czerwiec i Kopańska-Kogut, 2012; Czerwiec, 2015).

Indywidualizm człowieka opiera się na jego życiu w świecie przyrody i rozwijającym się społeczeństwie, które zmienia swoje systemy wartości, autorytety i normy. Akceleracja rozwoju, czyli coraz szybsze dojrzewanie biologiczne kolejnych pokoleń nie jest proporcjonalna do społecznego i psychicznego dojrzewania młodych ludzi, którzy wolniej osiągają samodzielność psychospołeczną za sprawą stawiania im coraz wyższych wymagań kulturowych (Huszcz i Cichoń-Piasecka, 2003; Izdebski i Wąż, 2011; Czerwiec, 2013; Czerwiec, 2015).

Przebieg rozwoju psychoseksualnego dziecka zależny jest od charakteru kontaktu dziecka z rodzicami i rodzaju przyjmowanych norm społecznych, co wpływa na budowanie fundamentów dorosłości. Ma to szczególne znaczenie w okresie dzieciństwa, gdy rodzice wspomagają rozwój psychiczny dziecka w aspekcie biologicznym i społecznym oraz integrują i przekazują dziecku różnego rodzaju treści, które będą pojawić się w kolejnych etapach jego rozwoju (Beisert, 2006b; Huszcz i Cichoń-Piasecka, 2003).

Dojrzewanie psychiczne wiąże się z oceną otoczenia oraz poszukiwaniem, a zarazem kryzysem autorytetów. Wpływ na formowanie się wartości, pojmowanie decyzji, ocenianie i kształt schematów poznawczych młodego człowieka mają miedzy innymi rodzice i rówieśnicy. Z kolei styl wychowawczy szkoły oraz klasa szkolna powinny zaspokajać potrzeby informacyjne i socjalizacyjne dziecka zgodnie z wymogami jego okresu rozwojowego i poziomu rozwoju psychicznego. Właściwy wpływ społeczności szkolnej na dziecko w okresie adolescencji pozwala na osiągnięcie przez nie autonomii, dalsze poszukiwanie autorytetów i własnych sposobów życia oraz kształtowanie osobowości.

Kieszonka:
Nieprawidłowe oddziaływanie środowiska życia na dziecko, jak również charakterystyczne dla okresu kształtowania się dojrzałości biologicznej i i psychicznej zachowania (np. podenerwowanie, przewrażliwienie, wyolbrzymianie problemów, niechęć do siebie, chwiejność nastrojów, krytycyzm wobec siebie i dorosłych, kryzys autorytetów, podatność na manipulacje, chęć osiągnięcia dorosłości) mogą doprowadzić do pojawiania się różnych zaburzeń psychicznych, do których u młodych ludzi w wieku 13-18 lat zaliczamy: zaburzenia zachowania i emocji, zaburzenia depresyjne i lękowe, zaburzenia hiperkinetyczne, zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia urojeniowe, zaburzenia nerwicowe, fobia społeczna, ostre przemijające zaburzenia psychotyczne nieokreślone, dystymia, zaburzenia odżywiania (Becelewska, 2006).

Literatura:

  1. Becelewska D., 2006. „Repetytorium z rozwoju człowieka’. Kolegium Karkonoskie PWSZ, Jelenia Góra
  2. Beisert M., 2006c. Trud dorastania seksualnego. W: Seksualność w cyklu życiowym człowieka, Beisert M. (red.). PWN, Warszawa
  3. Czerwiec K., 2013. Man biology issues in view of curriculum changes and social transformations. Science Society Didactics. Potyrała K., Rożej-Pabijan E. (red), Kraków.
  4. Czerwiec K., Kopańska-Kogut M., 2012. Research on sex education at different levels of education – curricular, social and ethical contexts. Journal of Turkish Science Education (TUSED); vol. 9. Issue 4, 35-43. Karadeniz Technical University, Faith Education
  5. Czerwiec K., 2015. ‘Problemy biologii człowieka - implikacje społeczne i edukacyjne’. Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków
  6. Huszcz M., Cichoń-Piasecka M., 2003. „Edukacja seksualna”. „Wychowanie fizyczne i zdrowotne. Miesięcznik nauczycieli, trenerów i szkolnej służby zdrowia”, 4.
  7. Izdebski Z., Wąż K. 2011. „Edukacja seksualna”. „Edukacja. Studia. Badania. Innowacje”, 1 (113).
  8. Lopez R.I., 2004. Twój nastolatek. Zdrowie i dobre samopoczucie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  9. Malinowski A., 2007. Auksologia. Rozwój osobniczy człowieka w ujęciu biomedycznym. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra
  10. Sęk H., 2006. Rozwój psychoseksualny i jego zaburzenia a psychologia ryzyka i zaburzeń zdrowotnych. W: Seksualność w cyklu życiowym człowieka, Beisert M. (red.). PWN, Warszawa

Autorka hasła:

dr hab. Katarzyna Potyrała, prof. UP, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie