Dojrzałość społeczna

Indywidualny sposób rozwoju osobowości i tożsamości człowieka oraz jego zachowania i reakcje kształtowane przez transformacje kulturowe, wpływy psychologiczne, społeczne, cywilizacyjne, biologiczne i wychowawcze; łączy ze sobą biologię ciała człowieka, jego tożsamość oraz systemy norm i wymagań społeczno-kulturowych (Giddens, 2007; Melosik, 1996, 2010; Czerwiec, 2015).

Natura człowieka odzwierciedla się w formowanych modelach i obyczajach społecznych, a sposób tworzenia kultury zależny jest od genotypu, dziedziczenia cech i biologicznej ewolucji człowieka sprzężonej z oddziaływaniami społeczno-kulturowymi (Imieliński, 1980). Definiowanie dojrzałości człowieka wyłącznie w aspekcie biologicznym lub psychicznym jest niepełne – dopiero zintegrowanie tych elementów i powiązanie ich z różnymi formami kontaktów społecznych daje pełny wymiar dojrzałej osobowości człowieka (Beisert, 2006a). Indywidualne aspekty biologii człowieka powiązane są z socjalizacją, organizacją relacji społecznych oraz afiliacją będącą potrzebą kontaktu człowieka z innymi ludźmi w różnych celach i okolicznościach. Związki międzyludzkie opierają się w głównej mierze na funkcjach biologicznych, ewolucyjnych, ale trudno jest je oddzielić od wpływów kulturowych, np. sposobów zachowania i tworzenia się różnych typów więzi, jak również dynamiki procesów emocjonalnych i osobowościowych. Dziecko wychowuje się w specyficznych normach społecznych i dopiero w toku rozwoju kształtuje swoje własne normy (Dwyer, 2005; Giddens, 2007; Czerwiec, 2015).

Genotyp determinuje przebieg rozwoju człowieka, a dzięki mechanizmom biologicznym odbywa się dojrzewanie psychospołeczne i nabywanie wzorców kulturowych (Bem, 2000). Ponadto dziecko dojrzewa w środowisku społecznym, które kształtuje jego pryzmaty kulturowe. W tym aspekcie duże znaczenie mają media będące nośnikiem różnorodnych wartości społecznych i informacji kreujących rzeczywistość, które są przyswajane i modyfikowane przez odbiorców komunikatów medialnych. Media przekazują informacje formujące tożsamość młodych ludzi i wpływające na ich kształcenie, a szeroki dostęp do różnej jakości treści wymusza konieczność kształtowania u dzieci umiejętności krytycznego oceniania i selekcjonowania pod kątem naukowej i moralnej poprawności. Tym bardziej, że postęp cywilizacyjny, naukowy, technologiczny, techniczny i urbanizacyjny mogą powodować powstawanie psychicznych zaburzeń, depresji, fobii, uzależnień zagrażających zdrowiu fizycznemu i psychicznemu dojrzewających młodych ludzi, jak również osób dojrzałych (Potyrała, 2005; Rams, 2011; Potyrała i Skrzypek, 2012; Witek i Ochwanowska, 2012; Czerwiec i Purchałka, 2013; Czerwiec i Potyrała, 2014). Środowisko życia (rodzice, szkoła, równieśnicy) wywiera na młodych ludzi wpływ interakcyjny (skłonność jednostki do ulegania wpływom otoczenia) i korelacyjny (różna zależność między genotypem a środowiskiem).

Kieszonka:

Proces socjalizacji przebiega w stadium pierwotnym (w rodzinie) oraz wtórnym, które powoduje, iż dziecko staje się istotą społeczną zdolną do dostosowania się i funkcjonowania w różnych warunkach środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Socjalizacja umożliwia podejmowanie różnych ról i relacji społecznych, wyznaczanie sobie nowych celów i wartości w oparciu o normy obowiązujące w danej społeczności, kształtowanie się tożsamości społecznej i duchowości podczas aktywnych interakcji z rzeczywistością (Przetacznik-Gierowska, 2000).

Literatura:

1. Becelewska D., 2006. „Repetytorium z rozwoju człowieka’. Kolegium Karkonoskie PWSZ, Jelenia Góra
2. Czerwiec K., Purchałka M. 2013. The role of media in health education. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis III, K. Potyrała (red.), Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków.
3. Czerwiec K., Potyrała K., 2014. The role of media and social transformation in forming sex education attitudes. Biological and Environmental Education, nr 1.
4. Czerwiec K., 2015. ‘Problemy biologii człowieka - implikacje społeczne i edukacyjne’. Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków
5. Dwyer D., 2005. „Bliskie relacje interpersonalne”. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk
6. Giddens A., 2007. „Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach”. PWN, Warszawa
7. Melosik Z. 2006. „Tożsamość, ciało i władza w kulturze instant ”. Wydawnictwo Impuls, Kraków
8. Melosik Z. 2010. „Kryzys męskości w kulturze współczesnej”. Wydawnictwo Impuls, Kraków
9. Potyrała K., 2005. „Interdyscyplinarny charakter nauki o człowieku - implikacje edukacyjne”. „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa”, 1 (13).
10. Potyrała K., Skrzypek W., 2012. „Nowe media w edukacji biologicznej i środowiskowej”. W: „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa”, 1 (41).
11. Przetacznik-Gierowska M., 2000. Zasady i prawidłowości psychicznego rozwoju człowieka. W: Psychologia rozwoju człowieka, Przetacznikowa-Gierowska M., Tyszkowa M., (red.), tom 1, PWN, Warszawa
12. Rams P., 2011. „Queerowanie mediów. Polityczność i emancypacja w wizualnej przestrzeni”. W: „New Media (Studies)”, Kopecka-Piech K., Woźny A. (red.). Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław
13. Witek B., Ochwanowska E., 2012. „Choroby cywilizacyjne XXI wieku”. W: „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa”, 3 (43).

Autorka hasła:

dr hab. Katarzyna Potyrała, prof. UP, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie