Dziecko a prawo spadkowe

Z Encyklopedia Dzieciństwa
Wersja z dnia 16:04, 27 lut 2016 autorstwa Admin (dyskusja | edycje) (Utworzono nową stronę "Polski system prawny przewiduje dwa sposoby dziedziczenia- z mocy testamentu albo na mocy ustawy. Kodeks cywilny regulując kwestie dziedziczenia nie przewiduje żadnych...")

(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacja, szukaj

Polski system prawny przewiduje dwa sposoby dziedziczenia- z mocy testamentu albo na mocy ustawy. Kodeks cywilny regulując kwestie dziedziczenia nie przewiduje żadnych obwarowań wiekowych, aby móc być spadkobiercą. Spadkobiercami mogą być zatem osoby małoletnie, a nawet nasciturus (dziecko poczęte, ale jeszcze nie narodzone).

Z mocy ustawy dziecko może dziedziczyć w następujący sposób :

  • wraz z małżonkiem swojego rodzica oraz swoim rodzeństwem
  • jako pasierb.

Dzieci po swoich rodzicach dziedziczą w tzw. pierwszej grupie spadkowej. Oznacza to, że jeżeli spadkodawca nie pozostawił testamentu albo osoby wskazane w nim nie mogą lub nie chcą być spadkobiercami dziedziczą one w pierwszej kolejności na mocy ustawy.
Jeżeli dziecko dziedziczy po swoim rodzicu wraz ze swoim rodzeństwem lub małżonkiem swojego rodzica to wyżej wskazani dziedziczą w częściach równych. Reguła ta doznaje zmian w przypadku, gdyby spadkobierców było więcej niż 4. Wówczas małżonek spadkodawcy zawsze dziedziczy minimum jedną czwartą wartości spadku. Tak samo dzieje się w przypadku adopcji pełnej oraz adopcji niepełnej (z tym, że w przypadku adopcji niepełnej przepisy o dziedziczeniu odnoszą się wyłącznie do przysposobionych i przysposabiających).
Dziecko jako pasierb spadkodawcy może dziedziczyć jedynie w przypadku braku małżonka spadkodawcy i innych krewnych jak również, gdy żadne z rodziców biologicznych pasierba nie dożyło do chwili otwarcia spadku (zgonu spadkodawcy).

Odmiennie od regulacji dotyczącej spadkobierców została uregulowana przez ustawodawcę kwestia kręgu podmiotów mogących skutecznie rozrządzać (w testamentach) swoim majątkiem na wypadek śmierci, a więc mogących być spadkodawcami. Możliwość ta jest zastrzeżona wyłącznie dla osób z pełną zdolnością do czynnością prawnych.
W testamentach mogą być zastrzeżone różne inne niż dziedziczenie rozrządzenia, kreujące nowe prawa i obowiązki także wobec małoletnich.
Wśród rozrządzeń takich znajdują się:

  • zapis zwykły
  • zapis windykacyjny
  • polecenie.

Z zapisem zwykłym mamy do czynienia, gdy spadkobierca zobowiązuje spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Przedmiotem zapisu zwykłego może być każde świadczenie o charakterze majątkowym, polegające zarówno na działaniu, jak i zaniechaniu obciążonego zapisem, stanowiące korzyść majątkową po stronie zapisobiercy[1], np.:

  • przeniesienie prawa własności
  • ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego (zastawu, hipoteki, służebności)
  • przelewie wierzytelności
  • zwolnienie z długu.

Małoletni mogą być zarówno zapisobiercą, czy też osobą zobowiązaną do wykonania zapisu.

Zapis windykacyjny to specyficzne rozrządzenie wprowadzone do polskiego systemu prawnego ustawą z 18 marca 2011 r. Z zapisem zwykłym łączy go tylko nazwa, ponieważ po pierwsze, zapis windykacyjny może zostać sporządzony w testamencie mającym formę aktu notarialnego. Po drugie, osoba wskazana jako zapisobierca windykacyjny z chwilą śmierci (otwarcia spadku) spadkodawcy nabywa wskazaną rzecz oznaczoną co do tożsamości, zbywalne prawo majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, czy też na jej rzecz ustanawia się użytkowanie lub służebność.

Polecenie to rozrządzenie testatora, które polega na włożeniu na spadkobiercę lub zapisobiercę obowiązku, oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem. Należy przyjąć, że poleceniem może być obciążony zarówno zapisobierca z zapisu windykacyjnego, jak i zwykłego[2]. Pośród działań wskazano przykładowo: urządzenie koncertu na cele charytatywne, odprawianie modłów w rocznicę śmierci spadkodawcy, uporządkowanie pamiątek rodzinnych, opieka nad nagrobkiem, przeprowadzenie ceremonii pogrzebowej w określony sposób, ufundowanie tablicy pamiątkowej. Polecenie testamentowe sprzeczne z ustawą lub zasadami współżycia społecznego jest nieważne[3], tak samo, gdy jest niemożliwe do wykonania.

Małoletni spadkobierca (jeżeli nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych) nie może być wykonawcą testamentu.

Aby zostać spadkobiercą, czy też zapisobiercą w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, co w przypadku małoletnich najczęściej sprowadza się do terminu od dowiedzenia się o otwarciu spadku (zgonu spadkodawcy), należy złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku. Spadkobiercy mają prawo przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie wprost), przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności do wartości czynnej spadku (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza) albo spadek odrzucić. Spadkobierca, aby złożyć takie oświadczenie musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych. Małoletni do wyrażenia swojej woli potrzebuje reprezentanta w osobie przedstawiciela ustawowego. Co ważne proste przyjęcie spadku oraz jego odrzucenie w imieniu osoby niemającej zdolności do czynności prawnych wymaga zgody sądu opiekuńczego, od tego zaś proponowany w doktrynie jest wyjątek w odniesieniu do oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, które nie wymaga zgody sądu opiekuńczego[4].

Niezłożenie żadnego oświadczenia jeżeli spadkodawca zmarł do dnia 17.10.2015 r. Równoznaczne było z przyjęciem spadku wprost, zaś od 18.10.2015r. jest równoznaczne z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Literatura:

  1. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 7. Warszawa 2016.
  2. Pietrzykowski K., (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. T. 2, Wyd. 8. Warszawa 2015.
  3. Skowrońska-Bocian E., Prawo spadkowe, Warszawa 2011.

Autorki hasła:

apl. adw. mgr Dobrosława Tomzik - Izba Adwokacka w Katowicach

apl. adw. mgr Katarzyna Szalonka - Izba Adwokacka w Katowicach

Przypisy:


  1. J.Kremis w E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2016
  2. E. Skowrońska-Bocian, Prawo spadkowe, Warszawa 2011 s. 123
  3. J. Kremis w: E. Gniewek, P. Machnikowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2016
  4. M. Pazdan W : K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. T. 2, Wyd. 8, Warszawa 2015