Edukacja gospodarcza w dzieciństwie - hasło otwarte: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dzieciństwa
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzono nową stronę "W domu rodzinnym, przedszkolu, szkole wychowanie gospodarcze ma na celu wyrobienie u dzieci przyzwyczajeń i nawyków celowego i oszczędnego gospodarowania mieniem wła...")
 
(Brak różnic)

Aktualna wersja na dzień 12:32, 31 paź 2015

W domu rodzinnym, przedszkolu, szkole wychowanie gospodarcze ma na celu wyrobienie u dzieci przyzwyczajeń i nawyków celowego i oszczędnego gospodarowania mieniem własnym i społecznym, postaw i cech charakteru zwanych gospodarnością (Słownik, 1986, s.382).

Wychowanie gospodarcze powinno rozpoczynać się możliwie wcześnie, tj. w rodzinie. Nie sprawia to trudności, gdyż dziecko przejawia dużą aktywność i ruchliwość. Rozwijanie motoryki w toku pracy fizycznej sprzyja jednocześnie ogólnemu rozwojowi. Budzi się jednocześnie zainteresowanie i szacunek do pracy. Kształtują się pierwsze przyzwyczajenia do wykonywania prostych prac, do porządku, najpierw wśród zabawek, potem wśród elementów odzieży i w swoim kąciku (pokoju). Opanowuje również czynności związane z utrzymaniem czystości osobistej.

Z chwilą pójścia dziecka do przedszkola, proces wychowania gospodarczego nie ustaje, lecz trwa nadal. Obowiązki dziecka wypływają z organizacji życia w przedszkolu.

Najbardziej typowe to:

  • czynności samoobsługowe (ubieranie, mycie rąk, zębów, czesanie),
  • czynności porządkowe i organizacyjne (dyżury),
  • praca w ogrodzie przedszkolnym (pielenie, grabienie),
  • „produkowanie” prostych zabawek dla siebie i innych dzieci,
  • robienie podarunków dla najbliższych.

W okresie wczesnoszkolnym występują następujące formy działalności gospodarczej: samoobsługa – dotycząca zaspokajania potrzeb własnych ucznia (ubieranie, jedzenie, rozbieranie, zachowanie czystości własnej) oraz obejmuje potrzeby klasy, którego ogniwem jest uczeń. Szkoła rozwija, koryguje i utrwala czynności samoobsługowe, takie jak: utrzymanie czystości na stanowisku uczniowskim, konserwacja urządzeń szkolnych, pełnienia dyżurów w celu utrzymania czystości tablicy, wietrzenie sali (pracowni), opieki nad roślinami w klasie, sprzątanie własnej klasy.

Jedną z zasad organizacji pracy w zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej jest stosowanie dużej liczby różnorodnych form, rozumianych jako sposób realizowania procesu wychowania i nauczania poprzez wywoływanie i organizowanie odpowiednich sytuacji prowadzących do wyzwolenia aktywności twórczej uczniów.

Jedną z takich form stanowi działalność gospodarcza charakteryzująca się posługiwaniem się i dysponowaniem dobrami użytkowymi w klasie szkolnej (pracowni), np. porządkowanie klasy, urządzenia w niej kącika usług bibliotecznych, przyborów szkolnych, materiałów do plastyki, techniki, apteczki, pogotowia krawieckiego, gospodarzyć mieniem wspólnym, uczyć się samoobsługi, utrzymywania w czystości ciała, ubrania i otoczenia, planowanie i decydowanie o urządzeniu klasy (pracowni) lekcyjnej, wydatków klasowych, pełnienie dyżurów porządkowych, usługowych.

„Inną formę stanowi działalność „produkcyjna”. Odnosi się ona do czynności, których rezultatem są dobra użytkowe. Jest ona ograniczona ze względu na wiek uczniów. Mogą wytwarzać niektóre pomoce dydaktyczne, drobne przedmioty użytkowe, np. naprawa własnych zabawek i młodszego rodzeństwa, podklejać, oczyszczać książki i przybory.

Kolejna forma odnosi się do użytkowania dóbr materialnych przez uczniów. Celem tej działalności jest wyposażenie uczniów klas I-III w określone nawyki i postawy w stosunku do mienia społecznego i jego odbiorców. Chodzi o naukę dzielenia się majątkiem klasowym ze wszystkimi jego odbiorcami, zachowaniem miary we wszystkich potrzebach korzystania materiałów, książek, narzędzi, pomocy dydaktycznych, urządzeń – mając wzgląd na kolegów klasowych.

Wychowawca klasy rozwijając wszechstronne i bogate życie oraz działalność dzieci w swojej klasie musi ciągle organizować bardzo różnorodne sytuacje, które pobudzałyby jego wychowanków do aktywności gospodarczej, poprzez zaprawianie dzieci do gospodarności i bycia użytecznym dla innych. Powinno się to dokonywać poprzez autentyczne gospodarzenie, dorabiając się wspólnego klasowego majątku, oszczędzając go i racjonalnie oraz praworządnie dysponować nim.

Kolejnymi formami sprzyjającymi kształtowaniu gospodarności są: konkursy estetycznego urządzania wnętrza klasy, konkursy czystości, zagospodarowywanie i prowadzenie biblioteczki klasowej, pamiątek, magazynu podręcznego sprzętu, pomocy i materiałów, dokumentowanie życia klasy (albumy, teczki tematyczne, gazetki klasowe, wystawy itp.).

Inną formą wychowania gospodarczego jest organizacja prac społecznie-użytecznych, pod warunkiem, dobrego metodycznego przygotowania. Same działania powinny być wzorem dobrej organizacji rzetelnej prac. Dzieci mogą pomagać przy zazielenianiu terenów w miejscu zamieszkania, ukwiecanie balkonów, korytarzy, opiekować się młodszym rodzeństwem własnym i kolegów, wykonywać pewne prace w świetlicy i bibliotece szkolnej, dla przedszkola itp.

Każdą pracę należy poprzedzić wstępnym przygotowaniem. Polega ono na odpowiednim zorganizowaniu stanowiska pracy, na którym dany przedmiot będzie wykonywany. Najpierw należy zastanowić się nad celowością wykonywania przedmiotu, zadania. Kolejno ustalić, przeznaczenie przedmiotu, zadania – przygotować odpowiednie materiały i potrzebne do pracy narzędzia i przybory. Następnie ustalić szczegółowy plan pracy, tzn. określić kolejność wykonywanych czynności. Należy też bezwzględnie zachować porządek i czystość na miejscu pracy, często myć ręce, wietrzyć pomieszczenia, nakładać okulary ochronne, jeśli wymaga tego praca.

Podczas pracy należy zwracać uwagę na bezpieczeństwo własne i kolegów. Ostre narzędzia należy chwytać za uchwyt lub trzonek (nóż, kolec, młotek), a nie za ostrze, podawać trzonkiem – uchwytem, a nie ostrą częścią, i nigdy się nimi nie bawić i nie rzucać.

Po skończonej pracy narzędzia i przybory należy oczyścić i ustawić w przeznaczonym na ten cel miejscu. Pędzle z kleju, farby wymyć i zawiesić do wysuszenia.

Stanowisko pracy przed rozpoczęciem pracy musi być czyste, dostatecznie oświetlone zarówno dziennym, jak i sztucznym światłem.

W czasie trwania pracy zwracamy uwagę na prawidłową postawę i właściwe posługiwanie się narzędziami i przyborami, bo tylko w ten sposób unikniemy skaleczenia się czy uszkodzenia narzędzi.

Dobra organizacja pracy polega na tym, by wszystko było na swoim miejscu, pod ręką, i by nie tracić czasu na szukanie.

Dzieci stale wdrażane do przestrzegania ładu, porządku, czystości, estetyki i dokładności w pracy, nabędą dla niej zrozumienia i poszanowania.

Bezpieczna placówka oświatowo-wychowawcza skupiona powinna być na pracy dzieci w zakresie:

  • humanizacji (stwarzanie warunków, aby dzieci nie tylko musiały, ale i odczuwały potrzebę wykonywania danej pracy i czuły się odpowiedzialne za jej bezpieczną realizację);
  • ładu, porządku i karności (rzetelność, dokładność, rytmiczność działania, zaplanowanie czynności w czasie);
  • ekonomii (praca jest celowa, przemyślana, oszczędna, gospodarna, bezpieczna, właściwe wykorzystanie materiałów i narzędzi (Kowolik, 2010, s.92).

Pozytywne wyniki każdej pracy w szkole, przedszkolu (nie tylko na zajęciach praktycznych, plastycznych, kultury fizycznej, przyrody, geografii) i pozostałych przedmiotów uwarunkowane są między innymi odpowiednim zorganizowaniem miejsca pracy. Ze względów wychowawczych szczególny nacisk należy od początku położyć na momenty poszanowania mienia społecznego, ładu, porządku, czystości estetyki. W tym też celu należy dzieci przyzwyczajać i wymagać od nich, by miejsce ich pracy było odpowiednio chronione przed zniszczeniem (podkładki do pracy) i zawsze uporządkowane podczas pracy. Na stole należy ułożyć tylko takie narzędzia, przybory i materiały, które w czasie zajęć będą niezbędne.

Praca dobrze i bezpiecznie zorganizowana w sensie przygotowania na zajęcia, lekcje potrzebnych materiałów, przyborów, narzędzi i urządzeń pomocniczych wpłynie nie tylko na sprawny jej przebieg, ale podniesie karność dzieci – uniknie się zbędnego chodzenia dzieci po klasie i rozmów.

We współczesnym świecie dzieci narażone są na wiele zagrożeń cywilizacyjnych w przedszkolu, szkole, podczas zabaw. Zapewnienie im zdrowia i bezpieczeństwa stanowi podstawowe zadanie, przed którym stają rodzice i nauczyciele. Często mówi się wprost, że w każdym działaniu podejmowanym przez dom rodzinny (rodzice, opiekunowie, czy szkołę (nauczyciele) starają się eliminować wszelkie zagrożenia i niebezpieczeństwa. Szkoła kształtuje kompetencje uczniów, które są związane z prawidłowym korzystaniem z urządzeń sportowych, narzędzi, elektronarzędzi, przyborów, aparatów, maszyn. przyrządów, użytkowaniem urządzeń elektrycznych i gazowych, wykorzystaniem materiałów, w tym przyrodniczych, papierniczych, półfabrykatów drzewnych, materiałów metalowych, tworzyw syntetycznych, produktów i substancji chemicznych.

Kieszonka:
Szkoła i dom rodzinny odpowiedzialne są za bezpieczeństwo, ład, porządek i higienę pracy (nauki i zabawy) dzieci. Aby zapewnić bezpieczeństwo, należy przestrzegać pewnych zachowań:
  • wdrażać dzieci do prawidłowego organizowania stanowiska pracy, zgodnie z zasadami higieny i bezpieczeństwa pracy oraz ergonomii ( nauki stosowanej o przystosowaniu narzędzi i warunków pracy do anatomiczno-fizjologicznych i psychicznych możliwości dzieci. Celem tego przystosowania jest zapewnienie pracy możliwie sprawnej i bezpiecznej, niezagrażającej zdrowiu i życiu);
  • postrzegać zasad bezpiecznego stosowania urządzeń i sprzętu domowego i ogrodniczego przez osoby, w których otoczeniu przebywają dzieci;
  • wdrażać dzieci do prawidłowego przyjmowania pozycji podczas wykonywania określonych czynności (korzystania z narzędzi, podnoszenia ciężkich przedmiotów);
  • bezpiecznie posługiwać się takimi sprzętami, jak: nóż, nożyczki igła, kolec, naczynia szklane;
  • zabronić samodzielnego korzystania przez dzieci przedszkolne i klas początkowych z urządzeń elektrycznych i gazowych (Kowolik, 2013, s.291);
  • wypracować u dzieci obowiązek informowania nauczycieli, rodziców (dorosłych) o zauważanych nieprawidłowościach sprzętu;
  • unikać nadmiernego hałasu (Puzyna, 2008).

Literatura:

  1. Kazberuk J., Nauczanie pracy-techniki w klasach I-III. Zarys metodyki, Warszawa 1990.
  2. Kiernicki B., Ład, porządek i ich współzależność, „Rysunek i Praca Ręczna” 1958, nr 2.
  3. Kowolik P., Narzędzia istotnym elementem zawodowej pracy człowieka, W: Wybrane problemy środowiska pracy i gospodarki. Red. M. Rybakowski, J. Stebila, Zielona Góra 2010.
  4. Kowolik P., Organizacja a bezpieczeństwo i higiena pracy we współczesnej szkole, W: Ochrona pracy jako przedmiot badań pedagogiki pracy. Red. A. Sas-Badowska, Radom-Warszawa 2013.
  5. Pochanke H., Organizacja pracy, Katowice 1970.
  6. Pszczołowski T., Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1978.
  7. Puzyna Cz., Ochrona środowiska pracy przed hałasem, Tom I, Warszawa 2008.
  8. Słownik pedagogiki pracy, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1986.

Autor hasła:

dr Piotr Kowolik, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Mysłowicach