Niania

Z Encyklopedia Dzieciństwa
Wersja z dnia 20:23, 24 paź 2015 autorstwa Admin (dyskusja | edycje) (Utworzono nową stronę "Niania to (zwykle) kobieta zawodowo trudniąca się opieką oraz wychowywaniem cudzych dzieci, które nie są z nią biologicznie spokrewnione. Przeważnie zajmuje się...")

(różn.) ← poprzednia wersja | przejdź do aktualnej wersji (różn.) | następna wersja → (różn.)
Skocz do: nawigacja, szukaj

Niania to (zwykle) kobieta zawodowo trudniąca się opieką oraz wychowywaniem cudzych dzieci, które nie są z nią biologicznie spokrewnione. Przeważnie zajmuje się dziećmi należącymi do jednej rodziny i pobiera za te czynności wynagrodzenie. Nianie mogą mieszkać w domu rodziny pracodawcy lub dojeżdżać do pracy. W polskich warunkach spotyka się również takie sytuacje, w których dzieci dowożone (i odwożone) są do domu niani przez rodziców i przebywają tam tylko przez określony czas (podobnie jak w żłobku). Zdarza się też, że niania opiekuje się jednocześnie dziećmi należącymi do kilku rodzin, a także jej własnymi.

Zawód niani uregulowała w polskim prawie Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3[1]. Ustawa ta określa: zasady organizowania i funkcjonowania opieki nad dziećmi w wieku do lat 3; warunki świadczonych usług; kwalifikacje osób sprawujących opiekę; zasady finansowania opieki oraz nadzór nad warunkami i jakością sprawowanej opieki. Zgodnie z tą ustawą opieka nad dziećmi w wieku do lat 3 może być organizowana w formie żłobka lub klubu dziecięcego, a także sprawowana przez dziennego opiekuna oraz nianię. W ramach opieki realizowane są funkcje: opiekuńcza, wychowawcza oraz edukacyjna. Opieka nad dzieckiem może być sprawowana do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3 rok życia lub w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym - 4 rok życia.

Wedle tej Ustawy nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanej umową uaktywniającą. Niania sprawuje opiekę nad dziećmi w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia. Umowa uaktywniająca jest zawierana w formie pisemnej między nianią a rodzicami albo rodzicem samotnie wychowującym dziecko i określa w szczególności: strony umowy; cel i przedmiot umowy; czas i miejsce sprawowania opieki; liczbę dzieci powierzonych opiece; obowiązki niani; wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty; czas, na jaki umowa została zawarta oraz warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy[2].

Zadaniem niani jest przede wszystkim zapewnienie bezpieczeństwa dziecka oraz zaspokajanie jego potrzeb. Niania wykonuje codzienne czynności związane z pielęgnacją dziecka – odpowiada za jego higienę, kąpiele, mycie, przewijanie, przebieranie, czesanie, pielęgnację środkami kosmetycznymi. Odpowiada również za prawidłowe odżywianie dziecka, podawanie leków, jeśli zachodzi taka konieczność.

Do zadań niani należy również prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych uwzględniających rozwój psychomotoryczny dziecka właściwy dla wieku dziecka oraz zagwarantowanie wypoczynku na świeżym powietrzu. Zawód niani jest zajęciem dla osób, które lubią pracę z dziećmi i mają z nimi dobry kontakt. Od niani oczekuje się przede wszystkim odpowiedzialności, spokoju, opanowania, łagodności, ale równocześnie pewnego zdecydowania, potrzebnego do zapanowania nad dziećmi oraz cierpliwości. Ważna jest również umiejętność szybkiego nawiązania kontaktu z dzieckiem i podtrzymywania go tak, aby dziecko było zajęte przez dłuższy czas. Istotna jest więc kreatywność niani, potrzebna przy organizacji czasu wolnego oraz podzielna uwaga.

Okres między urodzeniem a 3 rokiem życia jest zasadniczy dla tworzenia się zdrowej i silnej osobowości oraz w ogromnym stopniu determinuje postawę dziecka wobec otaczającego je świata w całym jego późniejszym życiu. Decydująca dla jakości działań jest właściwa opieka. Małe dziecko musi mieć zapewnioną stałą uwagę, wsparcie czy pomoc osoby dorosłej. Ruch i swobodna zabawa jest podstawowym czynnikiem stymulującym rozwój dzieci. Kolejnym zadaniem niani jest zatem stworzenie środowiska edukacyjnego, odpowiadającego bieżącym potrzebom dzieci.

Niania powinna stosować profilaktykę zdrowia dzieci i podejmować efektywne działania, by zapobiegać wypadkom. Powinna zapewnić bezpieczne otoczenie. Konieczne jest stosowanie ustalonej wspólnie z rodzicami procedury postępowania w przypadku zachorowania dziecka.

Kolejnym zadaniem niani jest zapewnienie dziecku odpowiednich warunków do różnych form odpoczynku dzieci, zgodnych z ich aktualnymi potrzebami. Bardzo ważne jest respektowanie indywidualnego rytmu snu i odpoczynku dziecka, które należy dostosować do możliwości rozwojowych dzieci, by naprzemiennie występowały po sobie czynności aktywizujące i wyciszające. Niania może proponować różne formy odpoczynku, ale dzieci powinny same zdecydować o tym, czy, w jaki sposób i jak długo odpoczywają. Dostępne są różne formy odpoczynku, np. sen, leżenie, słuchanie i oglądanie bajek, cicha zabawa, odizolowanie się, słuchanie muzyki, przebywania na dworze, zabawy relaksacyjne. Dzieci nie mogą być zmuszane do spania, ani do położenia się, jeśli nie mają takiej potrzeby.

Czynności higieniczne powinny odbywać się z poszanowaniem indywidualnego tempa rozwoju dziecka, w atmosferze szacunku, wyważenia między pomaganiem a wspieraniem samodzielności. Niania musi uwzględniać prawo dziecka do towarzystwa lub do intymności w łazience.

Planowanie pracy niani musi opierać się na wiedzy o prawidłowościach rozwoju małych dzieci i znajomości zmieniających się potrzeb rozwojowych konkretnych dzieci. Aby wszystkie te zadania mogły być w pełni realizowane należy dobrać nianię, która będzie posiadała odpowiednie kompetencje.

Proponuje się brać pod uwagę kompetencje w zakresie wiedzy, umiejętności oraz dyspozycji. W zakresie wiedzy niania powinna: znać stadia rozwoju małego dziecka we wszystkich sferach rozwoju, znać zasady dotyczące profilaktyki i ochrony zdrowia, zapobiegania wypadkom, znać zasady zdrowego żywienia, znać dynamikę procesu grupowego, rozwoju jednostki w grupie, zasad tworzenia się relacji społecznych w grupach dziecięcych, wiedzieć, jakie warunki sprzyjają tworzeniu się więzi i pozytywnych relacji społecznych małych dzieci, wiedzieć, w jaki sposób powinna być zaaranżowana przestrzeń, która służy rozwojowi małego dziecka, posiadać wiedzę dotyczącą pedagogiki małego dziecka, wiedzieć, jakie warunki powinny spełniać zabawki dla małych dzieci, posiadać wiedzę dotyczącą rozwoju seksualnego dziecka, posiadać wiedzę dotyczącą prawnych aspektów opieki nad dziećmi oraz ochrony przed krzywdzeniem, posiadać wiedzę dotyczącą medycyny ratunkowej. W zakresie umiejętności niania powinna: potrafić obserwować i interpretować zachowania dziecka w kontekście jego potrzeb rozwojowych, potrafić rozpoznawać sygnały dzieci dotyczące np. potrzeb fizjologicznych, zmęczenia, itp., potrafić komunikować się z dzieckiem, stawiać mu pytania, prowadzić rozmowę, stymulować rozwój językowy, potrafić współpracować z innymi dorosłymi, komunikować się, dzielić zadaniami, posiadać umiejętność pracy z grupą, potrafić organizować zajęcia wzbudzające ciekawość dzieci (plastyczne, muzyczne, ruchowe, kulinarne, przyrodnicze), być gotową do przeprowadzania zabaw ruchowych z dziećmi; potrafić dostrzegać problemy, z którymi borykają się dzieci i ocenić, czy potrzebne jest w danej sytuacji wsparcie specjalisty, potrafić udzielić dziecku pierwszej pomocy, potrafić planować pracę z dziećmi. W zakresie dyspozycji niania powinna: posiadać w sobie gotowość do zmian, być ciekawą świata, być cierpliwą, potrafić kontrolować swoje zachowania, być uważną na otoczenie i inne osoby, posiadać gotowość do refleksji i krytycznego namysłu, posiadać gotowość do uczenia się, być akceptującą, powstrzymują się od osądzania, oceniania, mieć w sobie gotowość do zabawy, mieć wysoką tolerancję na niedokończenie, być elastyczną, szanować odrębność drugiej osoby, akceptować doznania związane z zaspokajaniem potrzeb fizjologicznych dziecka, takich jak karmienie, mycie, przewijanie, być życzliwą, cechować się pogodą ducha, optymizmem, być twórczą[3].

Kieszonka:
Posiadanie powyższych kompetencji sprawi, iż niania będzie przygotowana do wykonywania następujących zadań zawodowych: planowania i organizowania pracy opiekuńczej, wychowawczej i edukacyjnej; pielęgnowania dziecka zdrowego i chorego; prowadzenia działań wychowawczych i edukacyjnych wspomagających rozwój psychomotoryczny dziecka; promowania zdrowia i prowadzenia działań profilaktycznych; udzielania pomocy w stanach zagrożenia zdrowotnego dziecka.

Wypełnianie powyższych zadań zapewni opiekę zastępczą rodziców czy opiekunów i sprawi, że dziecko będzie się czuło swobodnie i bezpiecznie w towarzystwie niani oraz będzie chętnie spędzało z nianią czas.

Literatura:

  1. Standardy jakości opieki i wspierania rozwoju dzieci do lat 3. Żłobek, Rościszewska-Woźniak M. (red.), Warszawa 2012.
  2. Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.

Zalecane uzupełniające zagadnienia oraz literatura:

  1. Opiekunka do dziecka – funkcje, zadania, kompetencje (np. H. Murkoff, Niezbędnik opiekunki do dziecka, Warszawa 2005),
  2. Psychologia rozwojowa dzieci (np. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży, M. Żebrowska (red.), Warszawa 1986),
  3. Pedagogika dziecka (np. B. Śliwerski, Pedagogika dziecka. Studium pajdocentryzmu, Gdańsk 2007),
  4. Psychologia dziecka (np. H.R. Schaffer, Psychologia dziecka, Warszawa 2014).

Autorka hasła:

dr Ewa Sowa-Behtane, Akademia Ignatianum w Krakowie
  1. Ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3.
  2. Tamże.
  3. Standardy jakości opieki i wspierania rozwoju dzieci do lat 3. Żłobek, M. Rościszewska-Woźniak (red.), Warszawa 2012, s. 27-29.