Tekst źródłowy strony Oktiabriata (ros. октябрята; pol. „Dzieci Października”, „Październiczęta”, „Październiczki”)

Organizacja założona w byłym ZSRR z myślą o wychowaniu najmłodszych dzieci w ideach komunistycznych, skupiająca uczniów w wieku 7-9 lat, przygotowująca ich do wstąpienia do ruchu pionierskiego (-> Organizacja Pionierska), a w dalszej perspektywie do Komsomołu, stanowiącego kuźnię kadr dla KPZR. Pierwsze grupy oktiabriat powstały w l. 1923-24 w Moskwie przy drużynach pionierów, a ich członkowie rekrutowali się spośród dzieci, urodzonych w roku wybuchu Rewolucji Październikowej – stąd nazwa organizacji.

Drużyny oktiabriat tworzone był w pierwszej klasie szkoły podstawowej i istniały aż do powołania drużyn pionierskich. Członkowie organizacji otrzymywali odznakę – pięcioramienną czerwoną gwiazdę z wizerunkiem W.I. Lenina w wieku dziecięcym. Drużyna oktiabriat składała się z kilku zastępów, tzw. „gwiazdek”, liczących po pięcioro dzieci (cyfra symbolicznie odsyłająca do czerwonej gwiazdy 5-ramiennej), a jej opiekunem był pionier lub rzadziej komsomolec.

Ideowe wychowanie dzieci odbywało się głównie poprzez gry i zabawy, organizowane przez nauczycieli i opiekunów drużyn zgodnie z wytycznymi zatwierdzonymi przez Komitet Centralny Wszechzwiązkowego Leninowskiego Komunistycznego Związku Młodzieży. Z myślą o oktiabriatach wydawane były dziecięce czasopisma o zasięgu ogólnokrajowym „Весёлые картинки” i „Мурзилка”, zaś materiały metodyczne do pracy z oktiabriatami regularnie drukowane były w czasopismach „Вожатый”, „Начальная школа”, „Воспитание школьников” i in. oraz w odrębnych publikacjach książkowych.

Główne zasady oktiabriat głosiły, że są one przyszłymi pionierami (''Октябрята – будущие пионеры''), przykładnymi dziećmi, lubiącymi szkołę i szanującymi osoby starsze (''Октябрята – прилежные ребята, любят школу, уважают старших''), lubią pracę (''Только тех, кто любит труд, октябрятами зовут''), są szczere, sprytne i śmiałe (''Октябрята – правдивые и смелые, ловкие и умелые''), przyjazne oraz aktywne twórczo (''Октябрята – дружные ребята, читают и рисуют, играют и поют, весело живут'').

Swoistym hymnem oktiabriat stał się wiersz Olgi Wysotskiej (1903-1970) pt. „Октябрята”, do którego muzykę napisał Michaił Rauchwerger (1901-1989).

Już kilka lat po pojawieniu się pierwszych zastępów oktiabriat, w artykule z 1927 r. ówczesny ludowy komisarz oświaty Anatolij Łunaczarski (1875-1933) podkreślał niepoślednią rolę organizacji dziecięcych i młodzieżowych w procesie indoktrynacji najmłodszych obywateli radzieckich: „Ponieważ szkoła w naszym drobnomieszczańskim, jeśli chodzi o większość ludności, kraju – to szkoła wciąż jeszcze bynajmniej nie przezwyciężonej nędzy, dlatego proces przeistaczania się jej w socjalistyczny aparat wychowawczy posuwał się dość ociężale i życie wysunęło nową formę wychowania. Partia, która stworzyła sobie młodą kadrę w Komsomole, sięgnęła też niżej pod względem wieku. Zapuściła ona korzenie w sercach dzieci i stworzyła awangardową organizację dziecięcą – „październiczęta” oraz ruch pionierski. Nikt nie może wątpić, że mimo całej niedoskonałości tego narzędzia wychowania stanowi ono wcale potężną dźwignię. Nikt nie może też wątpić, że im bardziej ulepsza się typ naszej szkoły, tym naturalniejsze staje się głębokie oddziaływanie wzajemne szkoły jako aparatu państwowego, nastawionego na wychowanie całej masy dzieci, oraz awangardy dziecięcej, stawiającej przed sobą pod kierownictwem Komsomołu to samo zadanie” (A. Łunaczarski, 1961, 173-174).

{| class="wikitable" width=100%
|+ style="text-align:left; color: #487eac"|Kieszonka: 
|style="background-color: #d9edff; border-color: #487eac" font-size:85%|Po upadku Związku Radzieckiego większość istniejących dotąd organizacji dziecięcych i młodzieżowych uległa likwidacji lub daleko idącej reorganizacji. W latach ostatnich w wyniku rosnącego kryzysu wychowawczego oraz wzrostu dewiacyjnych środowisk dziecięcych w niektórych byłych republikach radzieckich oraz w samej Rosji organizacje pionierskie ponownie zaczynają odgrywać istotną rolę w wychowaniu młodego pokolenia, przy czym nacisk kładziony jest nie na ideologię, lecz na wszechstronny rozwój dzieci oraz kształtowanie postaw patriotycznych, obywatelskich, ekologicznych itp.
|}

'''Literatura:'''
 
# Большая советская энциклопедия, t. 18, Moskwa 1974.
# Бим-Бад Б.М., Педагогический энциклопедический словарь, Москва 2002.
# Зебзеева А.Г., Азбука пионерской жизни. Октябренку, вступающему в пионеры, Москва 1980 i nast.
# Łunaczarski A.W., Przesłanki socjologiczne pedagogiki radzieckiej, [w:] idem, O oświacie ludowej. Wybór pism, przeł. W. Woroszylski, Warszawa 1961, s. 165-174.

'''Literatura sugerowana:'''

# Kadykało A., Dzieciństwo jako rosyjski temat kulturowy w XX wieku, Kraków 2014.
# А. В. Луначарский о народном образовании. Статьи и речи за 1917-1929 гг., Москва 1958, с. 394-402.
# Матвеев В.Ф., Октябрята, Москва 1990.
# Морозов В.Н., Твои друзья – октябрята, Минск 1979.

'''Kinematografia:'''

# Дитя госцирка, reż. Л. Баратов, С. Козловский, ZSRR 1925.
# Обман, reż. Н. Раужин, ZSRR 1983.

'''Autorka hasła:''' 

dr Aleksandra Urban-Podolan, Uniwersytet Zielonogórski

[[kategoria:Antropologiczno-kulturowy konstrukt dzieciństwa]]