Tekst źródłowy strony Tożsamość płciowa

'''Tożsamość''' – pojęcie wprowadzone do psychologii przez Erika Eriksona w I połowie XX wieku. To kształtująca się w wyniku zdobywania kolejnych doświadczeń umiejętność spajania dziecięcych identyfikacji zawierających w sobie zmienność libido, wrodzoną zdolność rozwijania siebie, swoich możliwości intelektualnych i nabywania ról społecznych (Erikson, 2000). Na drodze tego rozwoju człowiek pokonuje specyficzne dla danej fazy dojrzewania problemy i kryzysy tożsamości, a ich pokonanie  prowadzi do dalszego rozwoju osobowości i osiągania stabilnej dojrzałości poprzez stworzenie koncepcji samego siebie (Czerwiec, 2015).

'''Tożsamość płciowa''' – pojęcie wprowadzone do literatury przez Janet Taylor Spence w 1984 roku. To wiedza o przynależności do danej grupy płciowej wyrażająca się poprzez osobiste odczuwanie realizowanej roli płciowej oraz świadomość bycia kobietą lub mężczyzną i akceptowanie tej klasyfikacji (Bajkowski, 2001; Ratkowska-Pasikowska, 2006; Czerwiec, 2015). Kształtowanie tożsamości płciowej następuje w okresie przedszkolnym (w wieku 2-3 lat) poprzez uświadomienie sobie, czy jest się chłopcem czy dziewczynką za sprawą procesów poznawczych ułatwiających identyfikowanie się z jednostkami podobnymi do danej osoby (zazwyczaj rodzicami), a następnie przyjmowaniem modeli zachowań charakterystycznych dla danej płci u przyswajaniem sobie ról płciowych. Wiek 4 lat to czas, w którym dziecko potrafi określić swoją płeć w oparciu o cechy fizyczne, ale dopiero w wieku 7 lat płeć jest dla niego czymś stałym na podstawie czego jest w stanie określić swoją tożsamość płciową. Uczenie się zachowań płciowych przypisanych danej płci jest generowane przez środowisko życia dziecka i często odbywa się w sposób stereotypowy (np. sposób ubierana, czy urządzania pokoju), jednakże jest społeczne i kulturowo aprobowane (Chomczyńska-Miliszkiewicz, 2002; Obuchowska i Jaczewski, 2002; Czerwiec, 2015). 

{| class="wikitable" width=100%
|+ style="text-align:left; color: #487eac"|Kieszonka: 
|style="background-color: #d9edff; border-color: #487eac" font-size:85%|Na ogół płeć każdego człowieka jest jednoznacznie oznaczana podczas porodu i traktowana jako fakt zarówno prawnie, jak i społecznie. Osoba taka w okresie dojrzewania i dorosłości jest w stanie z cała pewnością określić swoją tożsamość płciową. Jednak istnieje grupa osób (szacuje się, że to nawet 1% populacji), których płeć biologiczna nie jest jednoznaczna - taka sytuacja dotyczy osób interseksualnych, których ciała (w tym także gonady) mają jednocześnie męskie i żeńskie cechy. (Czerwiec, 2015). Występują również osoby, które psychicznie czują się odmiennej płci niż wskazuje na to ich płeć biologiczna przez co odczuwają wewnętrzny konflikt między swoją tożsamością płciową a cechami cielesnymi – zjawisko to określa się mianem transpłciowości, której najsilniejszą formą jest transseksualność (Hammarberg, 2009; Czerwiec, 2015). Obecnie transseksualizm figuruje w Międzynarodowej Medycznej Klasyfikacji Chorób ICD-10 w pozycji F 64.0 i DSM-5 i określany jest jako zaburzenie (Czerwiec, 2015). 
|}

'''Literatura:'''

# Bajkowski T., 2001. Tożsamość płciowa jako element tożsamości osobowej i społecznej. W: Tożsamość osobowa a tożsamości społeczne. Wyzwania dla edukacji XXI wieku. Bajkowski T., Sawicki K.(red.). Wydawnictwo Trans Humana, Białystok
# Chomczyńska-Miliszkiewicz M., 2002. Edukacja seksualna w społeczeństwie współczesnym. Konteksty pedagogiczne i psychospołeczne. Wydawnictwo UMCS, Lublin 
# Czerwiec K., 2015. Problemy biologii człowieka - implikacje społeczne i edukacyjne. Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków
# Erikson E., 2000. Dzieciństwo i społeczeństwo. Dom Wydawniczy Rebis, Poznań.
# Hammarberg T., 2009. Human Rights and Gender Identity. Issue Paper by Thomas Hammarberg, Council of Europe Commissioner for Human Rights, Strasbourg.
# Obuchowska I., Jaczewski A., 2002. Rozwój erotyczny. Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 
# Ratkowska-Pasikowska J., 2006. Bycie kobietą, bycie mężczyzną – kształtowanie się tożsamości płciowej. Edukacja. Studia. Badania. Innowacje, 4.



'''Autorka hasła:'''

dr hab. Katarzyna Potyrała, prof. UP,  Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie

[[kategoria:Biologiczny konstrukt dzieciństwa]]