Urodziny: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dzieciństwa
Skocz do: nawigacja, szukaj
m
m
 
Linia 33: Linia 33:
 
Niektóre z filmów i książek dla dorastających dzieci są przykładem złego smaku, kiczu i powierzchowności. Lansują postawy hedonistyczne i skrajnie konsumpcyjne. Potrzeba więcej książek, które by uczyły starsze już dzieci, że można spędzać urodziny bez alkoholu, nieprzyzwoitych słów i przekleństw, bez erotycznych podtekstów i za-chowań, papierosów, narkotyków i dopalaczy. Literatura dla dzieci i młodzieży, powyżej (a zwłaszcza w ''Bibliografii'') przedstawiona, nadal niewystarczająca, dowodzi, że można konstruktywnie i szlachetnie spędzać ten dzień. Dobre przeżycie kolejnych urodzin jest elementem budowania własnej osobowości. W zależności od wielu czynników, ale również od sposobu i zwyczaju celebracji własnych urodzin charakter dziecka będzie rozwijał się we właściwym lub złym kierunku.  
 
Niektóre z filmów i książek dla dorastających dzieci są przykładem złego smaku, kiczu i powierzchowności. Lansują postawy hedonistyczne i skrajnie konsumpcyjne. Potrzeba więcej książek, które by uczyły starsze już dzieci, że można spędzać urodziny bez alkoholu, nieprzyzwoitych słów i przekleństw, bez erotycznych podtekstów i za-chowań, papierosów, narkotyków i dopalaczy. Literatura dla dzieci i młodzieży, powyżej (a zwłaszcza w ''Bibliografii'') przedstawiona, nadal niewystarczająca, dowodzi, że można konstruktywnie i szlachetnie spędzać ten dzień. Dobre przeżycie kolejnych urodzin jest elementem budowania własnej osobowości. W zależności od wielu czynników, ale również od sposobu i zwyczaju celebracji własnych urodzin charakter dziecka będzie rozwijał się we właściwym lub złym kierunku.  
  
{| class="wikitable" width="500px"
+
{| class="wikitable" width=100%
|+ style="text-align:left"|Kieszonka:  
+
|+ style="text-align:left; color: #487eac"|Kieszonka:  
|style="background-color: #FFFF99" font-size:90%|Kwestiami otwartymi pozostają: 1) Czy na urodziny zapraszać gości, czy też – jak jeszcze niedawno w przypadku imienin – czekać na tych, którzy pamiętają o solenizancie / jubilacie? W epoce, gdy ludziom coraz częściej brakuje czasu, gdy istnieje mniejsza otwartość i dyspozycyjność, odpowiedni wydaje się raczej wariant pierwszy – zaproszenie (również, jeśli chodzi o imieniny). 2) Gdzie obchodzić urodziny – w domu czy poza domem? Dla starszych dzieci atrakcyjniejsze od domu wydawać się może „party” w McDonaldzie, restauracji, na basenie czy też w sali zabaw. Ale żadne z tych miejsc nie jest „miejscem pamięci” i pamiątek rodzinnych – nie zapewni poczucia ciepła i intymności. Małe dzieci może najbardziej pragną w tym dniu czułości i bliskości rodzi-ców. Potrzebują otoczyć się ludźmi i rzeczami dobrze znanymi, chcą zdmuchiwać świeczki, dostawać prezenty i bawić się z innymi we własnym domu. 3) Kogo zaprosić – osoby spokrewnione?, znajomych rówieśników?, dzieci z ich rodzicami? Istnieje bo-wiem duża różnica między między urodzinami obchodzonymi w gronie rodziny a celebracją tego dnia z rówieśnikami – pod czujnym okiem ich opiekunów. Najlepszym rozwiązaniem byłoby w takim wypadku obchodzenie podwójnych urodzin. Szlachetnym gestem ze strony rodziców jubilata jest zaproszenie babć i dziadków, ale także rodziców chrzestnych, często zapominanych. Małe dzieci ucieszą się z wizyty rodziny; starsze – mogą czuć się skrępowane. Jednak podtrzymywanie tradycji rodzinnych jest ważnym czynnikiem w rozwoju dziecka. 4) Czy uroczystość urodzin powinna być czymś w swej formie niezmiennym, czy też – zaskakującym i oryginalnym? Dobrze by było te dwie wartości połączyć: traktować uroczystość jako powtarzalny rokrocznie, oczekiwany rytuał, a jednocześnie zaskoczyć dziecko czymś przyjemnym: wyjazdem do ZOO, Oceanarium, itd., wprowadzeniem nowej gry lub zabawy przy urodzinowym stole, albo też pozwoleniem, by dziecko przejęło inicjatywę. Cztery sugestie w odpowiedzi na cztery pytania nie muszą być obligatoryjne. Ważne jest jednak to, by dziecko czuło się dowartościowane, by to jego narodziny w tym dniu celebrowano (a nie pod pretekstem jego święta urządzano spotkanie dorosłych), by zamiast drogich prezentów okazano mu serce i przychylność, by miało ono ze strony otoczenia wyraźny znak akceptacji dla jego życia i jego osoby.  
+
|style="background-color: #d9edff; border-color: #487eac" font-size:85%|Kwestiami otwartymi pozostają: 1) Czy na urodziny zapraszać gości, czy też – jak jeszcze niedawno w przypadku imienin – czekać na tych, którzy pamiętają o solenizancie / jubilacie? W epoce, gdy ludziom coraz częściej brakuje czasu, gdy istnieje mniejsza otwartość i dyspozycyjność, odpowiedni wydaje się raczej wariant pierwszy – zaproszenie (również, jeśli chodzi o imieniny). 2) Gdzie obchodzić urodziny – w domu czy poza domem? Dla starszych dzieci atrakcyjniejsze od domu wydawać się może „party” w McDonaldzie, restauracji, na basenie czy też w sali zabaw. Ale żadne z tych miejsc nie jest „miejscem pamięci” i pamiątek rodzinnych – nie zapewni poczucia ciepła i intymności. Małe dzieci może najbardziej pragną w tym dniu czułości i bliskości rodzi-ców. Potrzebują otoczyć się ludźmi i rzeczami dobrze znanymi, chcą zdmuchiwać świeczki, dostawać prezenty i bawić się z innymi we własnym domu. 3) Kogo zaprosić – osoby spokrewnione?, znajomych rówieśników?, dzieci z ich rodzicami? Istnieje bo-wiem duża różnica między między urodzinami obchodzonymi w gronie rodziny a celebracją tego dnia z rówieśnikami – pod czujnym okiem ich opiekunów. Najlepszym rozwiązaniem byłoby w takim wypadku obchodzenie podwójnych urodzin. Szlachetnym gestem ze strony rodziców jubilata jest zaproszenie babć i dziadków, ale także rodziców chrzestnych, często zapominanych. Małe dzieci ucieszą się z wizyty rodziny; starsze – mogą czuć się skrępowane. Jednak podtrzymywanie tradycji rodzinnych jest ważnym czynnikiem w rozwoju dziecka. 4) Czy uroczystość urodzin powinna być czymś w swej formie niezmiennym, czy też – zaskakującym i oryginalnym? Dobrze by było te dwie wartości połączyć: traktować uroczystość jako powtarzalny rokrocznie, oczekiwany rytuał, a jednocześnie zaskoczyć dziecko czymś przyjemnym: wyjazdem do ZOO, Oceanarium, itd., wprowadzeniem nowej gry lub zabawy przy urodzinowym stole, albo też pozwoleniem, by dziecko przejęło inicjatywę. Cztery sugestie w odpowiedzi na cztery pytania nie muszą być obligatoryjne. Ważne jest jednak to, by dziecko czuło się dowartościowane, by to jego narodziny w tym dniu celebrowano (a nie pod pretekstem jego święta urządzano spotkanie dorosłych), by zamiast drogich prezentów okazano mu serce i przychylność, by miało ono ze strony otoczenia wyraźny znak akceptacji dla jego życia i jego osoby.  
 
|}
 
|}
  

Aktualna wersja na dzień 19:54, 20 gru 2015

Urodziny – zwyczaj uroczystego obchodzenia rocznicy dnia, w którym dana osoba przyszła na świat. Z reguły dotyczy dzieci – z tego chociażby względu, że świętowanie urodzin ludzi dorosłych może być kłopotliwe – przypomina im o niemożliwości cofnięcia czasu i powrotu do lat dziecięcych czy młodzieńczych. Na przekór temu rodzice, dziadkowie i pradziadkowie też nieraz obchodzą urodziny – np. w celu budowania dobrych relacji z dziećmi, zacieśniania więzi rodzinnych, ale i dowartościowania siebie, budzenia w sobie „dziecka”. W kochających się rodzinach (i szanujących się rodach) świętuje się – nieco paradoksalnie – urodziny seniorów – czyni się tak dla zaakcentowania szacunku i wyrażenia podziwu wobec starszej osoby i jej zasług. Niezależnie od wie-ku jubilata, urodziny, będące celebracją nie tylko narodzin, ale i więzi rodzinnych, po-winny mieć wzniosły charakter, wiązać się z pięknie przyozdobionym wnętrzem, specjalnymi strojami przeznaczonymi tylko na święta, z udekorowanym i zastawionym specjalnie na tę okoliczność stołem. Od wszelkich zewnętrznych znaków wskazujących na wyjątkowość dnia ważniejsza jest otaczająca jubilata atmosfera ciepła i miłości. Zwykle obchód urodzin wiąże się ze składaniem życzeń i wręczaniem prezentów. Dla dzieci będą to zabawki, książki lub ubrania, dla osób starszych, którym trudno jest już coś ugotować lub upiec – zapełniające stół wyszukane potrawy. W przypadku dzieci ważnym komponentem uroczystości jest zdmuchiwanie z tortu świeczek, wszystkich za jednym razem (ich liczba symbolizuje wiek). Zwyczaj ten wywodzi się ze starożytnej Grecji. Okrągłe miodowniki, ozdobione zapalonymi cienkimi świeczkami, stawiano na ołtarzach świątyń Artemidy. Przypominające księżyc miały wywoływać magiczną moc. Współcześnie świeczki na torcie są wyrazem sympatii i życzliwości dla jubilata, mają symbolizować szczęście. Istotnym więc elementem tego święta są urodzinowe powinszowania i życzenia pomyślności[1]. Innym zwyczajem jest śpiewanie jubilatowi specjalnej piosenki – w Polsce jest to Sto lat…, Plurimos annos… lub Życzymy, życzymy... Często śpiewa się też analogiczne piosenki zachodnie, np. Happy Birthday to you

Z powodu związków z pogańskim – greckim i rzymskim systemem wierzeń urodziny były pierwotnie negowane przez chrześcijan, którzy zamiast tego woleli obchodzić imieniny. Potem wykoncypowano, że odpowiednikiem rzymskiego Geniusza, towarzyszącego narodzinom dziecka i nieodstępującego go aż do śmierci jest w chrześcijaństwie Anioł Stróż. Z tym, że Geniusz miał umierać wraz z człowiekiem, zaś aniołowie (i Święci w Niebie) są nieśmiertelni. Chrześcijaństwo początkowo nie akceptowało obchodzenia urodzin też z tego powodu, że postrzegało je jako święto miłości własnej. Potępiano pogański zwyczaj, obawiając się nieuzasadnionej sakralizacji wydarzeń i dopatrując się w nim grzechu pychy i próżności. Chociaż Kościoły chrześcijańskie przyzwalają na ob-chodzenie urodzin, do dziś pojawiają się teologiczne argumenty przemawiające za wyższością imienin nad urodzinami[2]. Reprezentanci Kościołów przestrzegają przed odbywającymi się niekiedy na takich uroczystościach praktykami spirytystycznymi i okultystycznymi, przed magiczną oprawą ceremonii i kultywowaniem wiary w znaki Zodiaku[3].

Katolicy od lat godzili te dwie tradycje – urodzin i imienin: rodzice bądź inni opiekunowie dawali dzieciom imię (pierwsze i / lub drugie) związane ze Świętym, którego uroczystość obchodzono w czasie bliskim narodzinom dziecka (np., jeśli syn rodził się w okolicach 24 czerwca, nadawano mu imię Jan – święty Jan Chrzciciel stawał się przez to jego patronem). Dzisiaj ta tradycja zanika – ważna pozostaje u ludzi głęboko i świadomie przeżywających swoją wiarę i pragnących przekazać ją dziecku. Nadawanie imienia Patrona dziecku rodzącemu się w czasie zbliżonym bądź tożsamym z dniem uroczystości tegoż Świętego ma charakter symboliczny (por. Łk 1, 30-31). Niekiedy bardzo ważnym czynnikiem była też tradycja rodzima.

Choć zwyczaj urodzin nie ma – jak np. w krajach protestanckich – długiej tradycji, dzieci katolickie od lat obchodzą urodziny częściej niż imieniny. Wiąże się to nie tylko z dowartościowaniem dziecka (przez całe wieki spychanego przez świat dorosłych na margines), z inspiracjami płynącymi z krajów protestanckich, ale również z rozwojem zgodnej z ewangelią filozofii personalistycznej. O akceptacji Kościoła Katolickiego dla zwyczaju obchodzenia urodzin świadczy też możliwość zamawiania Mszy św. w intencji jubilatów. Cała wspólnota modli się wówczas za świętującą swoje urodziny osobę. Owej przychylności dowodzą również wydawane przez katolickie oficyny (Jedność z Kielc, Edycja Św. Pawła oraz Biblioteka „Niedzieli” z Częstochowy; Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia z Sandomierza, krakowskie Wydawnictwo WAM i in.) książki o urodzinach fikcyjnych bohaterów (dzieci, zwierzątek, zabawek), broszurki ze „złotymi myślami” lub formułkami życzeń, kartki z powinszowaniami, poradniki dotyczące wypieków i wystroju wnętrz na urodziny[4]. Na uwagę zasługuje też wydana przez Księgarnię św. Wojciecha książka Bogusława Nadolskiego Imieniny i urodziny w tradycji chrześcijańskiej Europy (2007). Ponadto warto zwrócić uwagę, że w Kościele świętowano od zawsze Urodziny Jezusa Chrystusa (Uroczystość Bożego Narodzenia 25 XII), Maryi (Uroczystość Narodzenia NMP – 8 IX), Jana Chrzciciela (Uroczystość Narodzenia Jana Chrzciciela – 24 VI). Tradycję łączenia Bożego Narodzenia z celebracją urodzin najpiękniej wyraziła pisarka o protestanckich korzeniach – Astrid Lindgren w Dzieciach z Bullerbyn. Bohaterka-narratorka – Lisa streszcza recytowany przez siebie w czas Bożego Narodzenia wierszyk i dodaje, „że właściwie to Jezus powinien dostawać całą masę prezentów i tort. Ja też tak sądzę. A zamiast tego my dostajemy prezenty”[5].

W XXI wieku nastąpiło w Polsce dowartościowanie urodzin, coraz bardziej modnych wśród dzieci i młodzieży, kosztem imienin, uchodzących za staroświeckie, a rozpoznawalnych już tylko przy okazji pewnych świąt i uroczystości, takich jak: noc świętojańska, barbórka, andrzejki, mikołajki, walentynki itd. W przypadku obchodów pierwszych urodzin, tzw. „roczku” nikt już nie składa gratulacji rodzicom. Wydarzenie to traktuje się jako związane bezpośrednio z dzieckiem. Urodzinom towarzyszą specyficzne rytuały – np. z okazji roczku wróży się na temat przyszłej profesji lub charakteru dziecka na podstawie tego, do czego wyciągnie ono rączkę: do pieniędzy, różańca, kie-liszka lub książki. Emblematy można dodawać. W prezencie zaś kupuje się ubranka. Kolejne, ważne, urodziny to ukończenie przez dziecko 6 lub 7 lat. Związane jest to z pójściem do szkoły. Te urodziny odbierane są jako pewne zbliżenie się dziecka ku dorosłości. Wtedy dzieci dostają już bardziej poważne upominki od rodziców. W starosłowiańszczyźnie w wieku 7 lat następowały postrzyżyny – dopiero wtedy chłopcu, który przechodził spod opieki matki pod kuratelę ojca, nadawano imię.

Literatura jest najlepszym obrazem procesów zachodzących w obyczajowości. Odzwierciedla pewną prawidłowość: motyw, a tym bardziej temat urodzin na szerszą skalę zaczął się w niej pojawiać dopiero w XX wieku – przede wszystkim w piśmiennictwie krajów protestanckich. W XXI wieku problematyka ta przeżywa swój renesans – pojawiają się nowe książki, broszurki, poradniki związane z tematem. Jeden z pierw-szych, a jednocześnie najbardziej wzruszających literackich obrazów urodzin dziecka odnaleźć można w Dzieciach z Bullerbyn (nota bene na początku filmu pod takim właśnie tytułem[6], stanowiącego ekranizację powieści, obchodzone są 80. urodziny „dziadziusia”). Jedna z bohaterek, a jednocześnie wspomniana już narratorka o imieniu Lisa dostała na swoje urodziny niespodziewany prezent – oddzielny pokój. Do tego czasu mieszkała z rodzicami. Lindgren poświęciła tematowi dwa rozdziały: „Moje najprzyjemniejsze urodziny” i „Dalsze przyjemności w dniu urodzin”[7]. Prezent jest tyleż przyjemny, co wymagający: należy go utrzymać w porządku. Dziewczynka uczy się więc higieny, gospodarności, gościnności, a jednocześnie prawa do prywatności, troski o siebie i powierzoną jej własność, o gości i o… lalki.

Oskar Wilde jest autorem bajki (stricte: opowiadania) dla dorosłych Urodziny Infantki[8]. Być może inspiracją do stworzenia smutnej historii karła zakochanego w królewnie był dla Wilde’a obraz Diego Velázguesa Las Meninas. Urodziny bohaterki – dwunastoletniej córki króla hiszpańskiego trwają cały dzień – od rana do wieczora. Dzieci mają różne atrakcje: oglądają parodię walki byków, na której giną kucyki; akrobacje Cyga-nów, niedźwiedzia i małpek barbaryjskich; teatrzyk marionetek; w końcu występ nie-świadomego swojej brzydoty karła. Urodziny fikcyjnej infantki są literackim obrazem wynaturzenia osobowości dziecka rozpuszczonego, nawykłego do składanych mu hołdów, okrutnego, pozbawionego wszakże czułej i roztropnej opieki ze strony rodziców. W rzeczywistości empirycznej urodziny mogą być motywem dowartościowania dziecka, utwierdzenia go w przekonaniu, że jest kimś ważnym i niepowtarzalnym; że należy je obdarzać czymś nie tylko przyjemnym i dostarczającym rozrywki, ale przynoszącym korzyści nieprzemijające. Czymś, co przyczyni się do rozwoju dziecka jako osoby; wpłynie na lepsze i wartościowsze życie jego samego i innych z jego otoczenia.

We współczesnej literaturze polskiej adresowanej do dzieci, np. w opowiadaniu Ewy Kaniewskiej pt. Urodziny[9], propagowane są wzory nieskomplikowanych aczkolwiek szlachetnych zachowań małoletnich jubilatów. Bohater - narrator, idąc za inspiracją babci, zaprosił nie tylko chłopców, ale i dziewczynki; wszystkim też zaproponował, by zamiast kupować, zrobili dla niego podarunki. Oprócz klasycznych wzorców zachowań, jak obchodzić urodziny swoje bądź osób bliskich, autorzy dają przykłady, jak postępować z „uczuciami niekochanymi,[10]”, pojawiającymi się przy tego typu okazjach: z zazdrością poczuciem odepchnięcia, wykluczenia, chęcią rewanżu czy też zemsty. Przykładem może być Zuźka D. Zołzik i narodziny wstrętnego Józka Barbary Park oraz Yellow Bahama w prążki Ewy Nowak. W drugiej z wymienionych główny bohater Jacek Bosek zaprasza na urodziny dwie zazdrosne o niego dziewczyny.

W książce dla dorosłych W Poczwarce Doroty Terakowskiej „Myszka” dostaje od ojca lalki Barbie i Kena. Ani jemu, ani dziecku nie podobają się one. Owa nienaturalność prezentów stanowi swoiste signum temporis. Zamiast wywoływać radość, jak jeszcze w czasach dzieci z Bullerbyn czy Ani z Zielonego Wzgórza, pogłębiają one smutek i dysonans między pragnieniem a darem. Ale dziewczynka cierpiąca na zespół Downa nawet z tym darem umie sobie poradzić – Barbie i Ken stają się ikonami biblijnych Ewy i Adama. Bohaterka radzi sobie też z nieczułością względem niej jej taty – wierzy, że kiedyś będzie on umiał okazywać jej uczucia, a nie tylko podrzucać mało gustowny aczkolwiek modny prezent[11].

W XXI wieku obserwuje się ogromne ożywienie „urodzinowego” pisarstwa. Autorzy i tłumacze polscy (Weronika Reps, Dorota Skwark, Eliza Willard i in.) w lepszy lub gorszy sposób wypełniają lukę podyktowaną względami historycznymi i obyczajowymi. Przełomowy pod tym względem wydaje się rok 2006. Bohaterami bajeczek, ob-chodzącymi urodziny, bywają dzieci, ale również różne misie, jelonki, kaczorki, prosiaczki, lalki, krasnoludki, sowy i sówki, biedronki, a nawet marchewki[12]. Utwory te, rzecz jasna, pozbawione są traumatycznych elementów właściwych utworom adresowanym do dorosłych (dzieła O. Wilde’a; D. Terakowskiej i in.). Często są wzorowane na prostych fabułach tworzonych przez zachodnich pisarzy (gdzie więcej jest obrazków lub słownego humoru, niż rzeczywistego przebiegu zdarzeń) – toteż granica między pomysłodawcą, autorem a tłumaczem polskiej wersji zaciera się. Natomiast w literaturze dla dorastających dzieci istnieje w tym zakresie luka. Na podstawie filmowych przygód dwóch autentycznych bliźniaczek grających w kolejnych odcinkach „same siebie” (seria-le o Mary-Kate i Ashley, grane przez aktorki i producentki tych filmów – Mary-Kate i Ashley Olsen) powstają kolejne książkowe adaptacje autorstwa Elizy Willard. Filmy są z pewnością wielkim sukcesem komercyjnym, niestety – na pewno nie artystycznym. Książki polskie (ze zdjęciami dziewczynek grających w filmach), dostosowane rzekomo do percepcji dorastających dziewcząt, są znakiem amerykanizacji zachowań i obyczajów – rozpalają wyobraźnię, za którą nie nadąża proza życia; kierują marzenia ku wartościom i quasi-wartościom nieosiągalnym przez większość polskich dzieci. Trudno powiedzieć, czy rzeczywiście pomagają w życiu, czy też rodzą w przypadku większości nastolatek niepotrzebne frustracje wynikające z konfrontacji bajkowej fabuły z warunkami egzystencjami młodocianych czytelniczek. Ale i one są przykładem radośnie, choć z „przy-godami” i pseudo-problemami (np. rywalizacja o chłopaka) obchodzonych urodzin przez coraz to starsze z roku na rok amerykańskie dziewczynki. Tak więc w literaturze dla dzieci i młodzieży urodziny prezentowane są jako pełen radości, silnych i pozytywnych wrażeń, wyjątkowy dzień. W powieściach dla dorosłych sprawa się już bardziej komplikuje.

Podobną tendencję można zauważyć w filmach. Pełne radości są urodziny Toli z przygód Bolka i Lolka, Smerfów, Fizi Pończoszanki i in. Nie wprowadzają niepokoju również telewizyjne programy edukacyjne: Urodziny Tymka, Urodziny Zuzi, Urodziny Emilki, Urodziny Bodzia. Wesołe zabarwienie mają także niektóre telenowele, jak opiewająca rzekomo polski styl funkcjonowania rodzin Rodzinka.pl (reż. Patrick Yoka, odc. 31, Urodziny Kacpra, 2012) oraz komedie romantyczne typu Notting Hill – z udziałem Julii Roberts i Hugha Granta w rolach głównych (reż. Roger Michell, 1999). W tym ostatnim przypadku na uwagę zasługiwałaby, jako pomysł na nierutynowe obchody święta, gra fantowa prowadzona przy urodzinowym stole. Ciekawym zjawiskiem filmowym (z przerysowaną i niegustowną grą Jima Carreya, występującego w roli tytułowego kłamcy – Fletchera Reede’a) wydaje się film Kłamca, kłamca (ang. Liar Liar, reż. Tom Shadyac, rok prod. 1997). Pięcioletni Max Reede (Justin Cooper), zawiedziony, że jego ojciec nie przyszedł nawet na celebrację jego urodzin, zdmuchując świeczki, wy-powiada życzenie: „Chciałbym, aby przez jeden dzień tatuś nie kłamał”. Marzenie spełnia się wbrew woli i wiedzy Flechera, który niepojętym dla niego zrządzeniem losu nie może wypowiedzieć ani jednego kłamstewka. Z filmu płyną następujące przesłania: najpiękniejszym prezentem dla dziecka jest w dniu urodzin obecność obojga kochających rodziców; ponad materializmem ważniejszy bywa świat ducha – dopiero, gdy tak nie-materialistyczne życzenia dotyczące prezentu zostaną spełnione, dziecko marzy o przedmiotach fizycznych (na 6. urodziny Max pomyślał o rolkach). Warto też odnotować, że na urodzinach chłopca byli przede wszystkim dorośli – brakowało tylko taty.

Sytuacja zmienia się, gdy weźmiemy pod uwagę filmy psychologiczne i obyczajowe przeznaczone dla dorosłych, a uwzględniające wątek urodzin dziecka. Wydarzenie to przedstawiane jest nierzadko w sposób ponury, obrazujący traumę poszczególnych osób (np. małych jubilatów, ich rodziców czy zaproszonych gości). Obraz radosnych urodzin jest prawie niemożliwy w tych filmach; gdyby się pojawił, ocierałby się raczej się o kicz[13]. Tak jest właśnie w przywołanym Kłamca, kłamca. Kiczowatość nie tyle wynika z optymistycznego zakończenia, w którym rozwiedzeni rodzice na urodzinach synka pojednują się, ile ze specyficznej gry aktorskiej odtwórcy tytułowego bohatera i z pewnych ujęć komediowych. W filmie Nighta M. Shyamalana Szósty zmysł (1999) pojawia się motyw pójścia głównego bohatera – Cole’a Sear’a (Haley Joel Osment) na urodziny do kolegi. Niewykazujący empatii, bezwzględni w swoim postępowaniu chłopcy zamykają cierpiącego duchowo i psychicznie Cole’a w położonej wysoko nad schodami domostwa komórce, w której męczono przed laty jakiegoś sługę. Nie wiedzą, że Cole ma kontakt ze zmarłymi, zamieszkującymi kiedyś jego okolice, i że jest to źródłem jego traumatycznych przeżyć. Dzieci świetnie się bawią, również jego kosztem (dziecięce okrucieństwo), gdy on straszliwie cierpi. Innego przykładu dostarcza film Wilbur chce się zabić (scenariusz i reżyseria Lone Scherfig; 2002 r.). W domu położonym nad antykwariatem, w którym kultywowane są rodzinne tradycje (antykwariat jest spadkiem po rodzicach), mieszkają: terroryzujący zachowaniami samobójczymi Wilbur, jego nadopiekuńczy i ślepo go kochający, sam zresztą nieuleczalnie chory na raka brat – Harbour. Po niejakim czasie Harbour wprowadza do domostwa swoją nowo poślubioną żonę Alice i jej córkę Mary. Na dziewiąte urodziny Mary wszyscy rano składają jej życzenia. Rozpamiętujący dobre uczynki względem niedoszłego samobójcy Harbour wspomina, jak piękny tort zrobił kiedyś bratu. Alice ma wątpliwości, czy dzieci przyjdą. Przychodzą. Koleżanka o imieniu Fatima ma suknię jeszcze z czasów, gdy jej babcia była dziewczynką. Chwali się tą sukienką ozdobioną 100 gramami złota. Harbour idzie po brakującą do tortu śmietanę. Słabnie i znajduje się w szpitalu, nawet tam martwi się o rodzinę, a nie o siebie. Chce wyjść: „Nasza córeczka kończy dzisiaj dziewięć lat”. Tymczasem w domu matka dziewczynki zażenowana jest swoim skromnym strojem; czuje na sobie sarkazm, z jakim obce dzieci rzekomo się na nią patrzą. Tymczasem one bawią się na dole domu – w antykwariacie. Wilbour staje dla nich na głowie, choć deklaruje, że nie lubi dzieci. Harbour nieco spóźniony, wróciwszy w końcu ze szpitala (o którym nikt nie wie), w dodatku w stanie nietrzeźwym, częstuje się tortem, a potem też, jak jego brat, chce zaimponować dzieciom i stanąć na głowie. Wymiotuje jednak na piękną sukienkę Fatimy. Krytykuje też tort. Mary przeżywa boleśnie taki finał swoich urodzin, tym bardziej, że dzieci uznały, że też by chciały mieć takie urodziny, na których ich tatusiowie tak się zachowują. Dla nich, ale nie dla Mary, były to najlepsze urodziny, w jakich uczestniczyły. Jubilatka i jej przybrany tata idą na drugi dzień prać sukienkę w domu pokrzywdzonej Fatimy.

Niefortunny przebieg urodzin został zaprezentowany też w dość nierealistycznym filmie Jestem Sam (I Am Sam) – komediodramacie produkcji USA z 2001 w reżyserii Jessie Nelson. Podczas przyjęcia urodzinowego zaproszony chłopczyk wypomina Lucy Diamond Dawson (Dakota Fanning), że rzekomo jest ona adoptowana. Ta wieść dochodzi do uszu i dogłębnie porusza Sama Dawsona (Sean Penn) – jej autystycznego i opóźnionego w rozwoju ojca. Sam zdradza niepokój tak gwałtownie, że nauczycielka wzywa policję. Zostaje tymczasowo aresztowany, a Lucy zabrana przez pracowników pomocy społecznej i w konsekwencji przekazana rodzicom zastępczym. Adwokatka Rita Harrison Williams (Michelle Pfeiffer) wstawia się za Samem, choć ten nie może jej należycie zapłacić. Mówi: „Poziom umysłowy nie ma wpływu na zdolności do kochania”.

Te trzy przykłady nie wyczerpują tematu, uzmysławiają jednak prawidłowość, że pod powłoczką powszechnej radości kryje się nieraz cierpienie i trauma wrażliwszych dzieci obchodzących urodziny bądź na nie zaproszonych. Uświadamiają też rozdźwięk między idealizacją, jaka ma miejsce w literaturze i filmach dla dzieci (oraz w różnego typu „komediach”) a rzeczywistością prezentowaną w powieściach i filmach obyczajowych i psychologicznych. Choć te ostatnie bywają nieraz bliższe życiowej prawdy, to – w przypadku dzieci – dążność do ideałów, czynienie z urodzin wydarzenia pięknego i radosnego jest zjawiskiem pożądanym i koniecznym.

***

Współczesny, niekiedy nadmierny kult dziecka, pobłażliwość dla jego wybryków, a jednocześnie sprowadzanie go do rzędu przedmiotu – jednego z wielu innych cenniejszych „obiektów” w dobrze urządzonym domu – te dwa pozornie wykluczające się zjawiska. Stają się one zauważalne także w podejściu rodziców do obchodów urodzin. Formy świętowania zmieniają się – w XXI wieku urodziny obchodzi się już nie tyle w domu, co w różnego rodzaju salach zabaw, w kinach i Multikinach typu Cinema City, w kręgielniach, na basenie, w McDonaldzie i innych stacjach szybkiej obsługi. Urodziny zostały – jak wiele innych uroczystości – sprowadzone do konsumpcji i komercji. Zamiast czułości i ciepła daje się niekiedy dzieciom tanią rozrywkę, aranżowaną przez osoby trzecie, np. personel wynajmowanych i opłacanych wnętrz. Dzieci starsze to nawet lubią: zostawiane są w kinach, na basenach, w kręgielniach, salach gimnastycznych z zapewnioną i opłaconą opieką animatora po to, aby nikt z rodziców im nie przeszkadzał, a one rodzicom. Rodzicie w tym czasie albo spotykają się w gronie dorosłych „za szybą”, „na zewnątrz”, w drugim pomieszczeniu, albo wracają po swoje pociechy z domu lub ze sprawunków – o określonej porze, np. po dwóch godzinach zabawy. A przecież dzieciom potrzebne są chwile szczególnej i doniosłej zażyłości z najbliższą rodziną. Mądre dowartościowanie dziecka przez okazanie radości, że „n” lat przyszło ono na świat nie musi spotkać się od razu z wdzięcznością, z pewnością zaś przynosi dobre owoce po latach – gdy młodzi ludzie sami budują nowe relacje i zakładają własne rodziny. Urodziny są wyjątkową okazją do tego, by dzieci i rodzice oderwali się od swoich spraw, zrobili z dziećmi tort, cieszyli się i bawili wraz z dzieckiem i jego przyjaciółmi. Urodziny uczą życia wspólnotowego, zapraszania gości, odświętnego przygotowywania domu lub pokoju, nakrywania do stołu. Ważnym czynnikiem wychowawczym może być w tym szczególnym dla dziecka dniu zwrócenie uwagi również na jego rodziców – zwłaszcza na mamę. Gestem okazania w tym czasie szacunku i wdzięczności wobec matki mogło-by być wręczenie jej przez jubilata kwiatka, laurki bądź drobnego upominku. Trzeba zauważyć, że dzieci powinny obchodzić swoje, ale też i członków swojej familii urodzi-ny. Przykładem są już np. książki Ireny Landau Urodziny taty czy Jana Godfreya i Estelle Corke Urodziny dziadka.

Niektóre z filmów i książek dla dorastających dzieci są przykładem złego smaku, kiczu i powierzchowności. Lansują postawy hedonistyczne i skrajnie konsumpcyjne. Potrzeba więcej książek, które by uczyły starsze już dzieci, że można spędzać urodziny bez alkoholu, nieprzyzwoitych słów i przekleństw, bez erotycznych podtekstów i za-chowań, papierosów, narkotyków i dopalaczy. Literatura dla dzieci i młodzieży, powyżej (a zwłaszcza w Bibliografii) przedstawiona, nadal niewystarczająca, dowodzi, że można konstruktywnie i szlachetnie spędzać ten dzień. Dobre przeżycie kolejnych urodzin jest elementem budowania własnej osobowości. W zależności od wielu czynników, ale również od sposobu i zwyczaju celebracji własnych urodzin charakter dziecka będzie rozwijał się we właściwym lub złym kierunku.

Kieszonka:
Kwestiami otwartymi pozostają: 1) Czy na urodziny zapraszać gości, czy też – jak jeszcze niedawno w przypadku imienin – czekać na tych, którzy pamiętają o solenizancie / jubilacie? W epoce, gdy ludziom coraz częściej brakuje czasu, gdy istnieje mniejsza otwartość i dyspozycyjność, odpowiedni wydaje się raczej wariant pierwszy – zaproszenie (również, jeśli chodzi o imieniny). 2) Gdzie obchodzić urodziny – w domu czy poza domem? Dla starszych dzieci atrakcyjniejsze od domu wydawać się może „party” w McDonaldzie, restauracji, na basenie czy też w sali zabaw. Ale żadne z tych miejsc nie jest „miejscem pamięci” i pamiątek rodzinnych – nie zapewni poczucia ciepła i intymności. Małe dzieci może najbardziej pragną w tym dniu czułości i bliskości rodzi-ców. Potrzebują otoczyć się ludźmi i rzeczami dobrze znanymi, chcą zdmuchiwać świeczki, dostawać prezenty i bawić się z innymi we własnym domu. 3) Kogo zaprosić – osoby spokrewnione?, znajomych rówieśników?, dzieci z ich rodzicami? Istnieje bo-wiem duża różnica między między urodzinami obchodzonymi w gronie rodziny a celebracją tego dnia z rówieśnikami – pod czujnym okiem ich opiekunów. Najlepszym rozwiązaniem byłoby w takim wypadku obchodzenie podwójnych urodzin. Szlachetnym gestem ze strony rodziców jubilata jest zaproszenie babć i dziadków, ale także rodziców chrzestnych, często zapominanych. Małe dzieci ucieszą się z wizyty rodziny; starsze – mogą czuć się skrępowane. Jednak podtrzymywanie tradycji rodzinnych jest ważnym czynnikiem w rozwoju dziecka. 4) Czy uroczystość urodzin powinna być czymś w swej formie niezmiennym, czy też – zaskakującym i oryginalnym? Dobrze by było te dwie wartości połączyć: traktować uroczystość jako powtarzalny rokrocznie, oczekiwany rytuał, a jednocześnie zaskoczyć dziecko czymś przyjemnym: wyjazdem do ZOO, Oceanarium, itd., wprowadzeniem nowej gry lub zabawy przy urodzinowym stole, albo też pozwoleniem, by dziecko przejęło inicjatywę. Cztery sugestie w odpowiedzi na cztery pytania nie muszą być obligatoryjne. Ważne jest jednak to, by dziecko czuło się dowartościowane, by to jego narodziny w tym dniu celebrowano (a nie pod pretekstem jego święta urządzano spotkanie dorosłych), by zamiast drogich prezentów okazano mu serce i przychylność, by miało ono ze strony otoczenia wyraźny znak akceptacji dla jego życia i jego osoby.

Literatura: (uwzględniająca również broszurki, książeczki z naklejkami, rozkładane harmonijki)

A: Literatura piękna

  1. Barszcz Barbara, Urodziny Żyrafy, il. Elżbieta Śmietana-Combik, Kraków wyd. Skrzat 2000.
  2. Bentley Sue, Wymarzone urodziny, (oryg. Party Dreams), il. Swan Angela, tł. Higersberger Ro-man, Warszawa Wilga. Grupa Wydawnicza Foksal 2014.
  3. Berkane Nadia, Marysia urządza urodziny, il. Nesme Alexis, [tekst pol. Patrycja Zarawska], Bielsko-Biała Wydawnictwo Debit, 2013.
  4. Bernhard Anna, Schmitz Silvia, 100 lat! 100 lat! i inne miłe okazje - wesołe zabawy dla dzieci na urodziny, bale i przyjęcia (101 Spiele für Kindergeburtstage), il. Dorothea Tust; tł. Magda-lena Rykowska], Kielce Wydawnictwo Jedność 2010.
  5. Bone Sheryl [tekst i il.], Urodziny Biedronki, tekst polski Krzysztof Żywczak, Bielsko-Biała 2005.
  6. Bridwell Norman, Clifford - opowiadania o Wielkim Czerwonym Psie (Clifford four favorite stories, tu m. in.: Clifford's birthday party - Urodziny Clifforda), il. Norman Bridwell, Warszawa Wyd. Egmont Polska 2008.
  7. Cabot Meg, Urodziny księżniczki (oryg. Sweet sixteen princess), przekł. Edyta Jaczewska, War-szawa 2006.
  8. Child Lauren, Ależ przecież to są moje urodziny! (This is actually my party!), przeł. Ewa Rajew-ska, Poznań Media Rodzina 2010.
  9. Chotomska Wanda, Tosia i Tymek zapraszają na urodziny, (na podstawie: Jean i Gareth Adam-son, Topsy and Tim have a birthday party), Warszawa 2007.
  10. Cordula Pertler i Eva Reuys, Dzieci świętują urodziny (oryg. Kinder feiern Geburstag), przekł. Magdalena Jałowiec, Kielce wyd. Jedność 2004.
  11. Cousins Lucy, Urodziny Mysi, Warszawa Endo 2000.
  12. Danziger Paula, Maja Bursztyn ma urodziny, (It's Justin time, Amber Brown), tł. Magdalena Zie-lińska; il. Tony Ross, Kraków 2007.
  13. Denys Sonia, Jak Myszka Ninka urządzała urodziny Drzewa, Kraków 2004.
  14. Derlicka Barbara, Na imieniny i urodziny życzenia dla całej rodziny, il. Wojciech Kuźmiński, Kraków Wydawnictwo WAM 2011.
  15. Disney Walt, Domek Myszki Miki, tekst pol. Marta Berowska, il. Atelier Philippe Harchy, War-szawa Wilga 1999.
  16. Ellis Carol, Niewinne kłamstwa, (oryg. Little white lies), tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa 2008 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka 16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 11).
  17. Ellis Carol, Niewinne kłamstwa, (oryg. Little white lies), tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa 2008 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka 16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 11).
  18. Exley Helen, Nie pierwsze urodziny, ale i nie ostatnie, (oryg. Happy birthday book), il. Sarah Jones, tł. Beata Śliwińska, Częstochowa Edycja Świętego Pawła 2002.
  19. Ficowski Jerzy, Urodziny motyla, il. Olga Siemaszko, Warszawa Biuro Wydawnicze „Ruch”, 1965.
  20. Fischer Gisela, Beniamin Kwiatek obchodzi urodziny, (oryg. Benjamin Blümchen und seine Freunde), przeł. z niem. Maciej G. Witkowski, Zielona Góra 1992.
  21. Francesca Simon, Koszmarny Karolek ma urodziny,( Horrid Henry's Birthday Party), tł. Maria Makuch, il. Tony Ross, Kraków Społeczny Instytut Wydawniczy Znak 2010.
  22. Gładka Urszula, Witaminowe urodziny Agatki, Bartka, Celinki, Darka i Ewuni, Brzezia Łąka Wydawnictwo Poligraf 2014.
  23. Godani Stefano, Co powiedzieć lub napisać, właściwe słowa na każdą okazję (oryg. Cosa dire e scrivere in ogni occasione), z wł. przeł. Janina Perlin, Warszawa 2004.
  24. Godfrey Jan i Corke Estelle, Urodziny dziadka, tł. Diana Chwała, Sandomierz Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia 2011.
  25. Godoś Dariusz, Urodziny Misia, il. Marek Czernek, Kraków 1996.
  26. Gürth Martina, Urodziny sowy, opowieści przy ognisku, (oryg. Um acht wird’s Nacht), il. Per-Henrik Gürth, tł. Magdalena Jałowiec-Sawicka, Kielce wyd. Jedność 2004.
  27. Hathaway Mary, Najlepsze życzenia na twoje urodziny, (oryg. Thinking of you on your birth-day), il. Bridget Andrews, z jęz. ang. przeł. Krzysztof Siekierski, Warszawa Wyd. Salezjańskie 1993.
  28. Hathaway Mary, Niech pokój będzie z tobą na twoje urodziny, (oryg. Thinking of you on your birthday), il. Bridget Andrews, z jęz. ang. przeł. Krzysztof Siekierski, Warszawa Wyd. Salezjań-skie 1993.
  29. Hathaway Mary, Z miłością na twoje urodziny, (oryg. Thinking of you on your birthday), il. Bridget Andrews, z jęz. ang. przeł. Krzysztof Siekierski, Warszawa Wyd. Salezjańskie 1993.
  30. Hathaway Mary, Z pamięcią o tobie na twoje urodziny (oryg. Thinking of you on your birth-day), il. Bridget Andrews, z jęz. ang. przeł. Krzysztof Siekierski, Warszawa Wyd. Salezjańskie 1993.
  31. Heuschen Imelda, Urodziny Urwisa, (oryg. L'anniversaire de Grosbisou), il. Joëlle Broën, tł. Ewa Ziółkowska, Warszawa 1994.
  32. Jagiełło Joanna, My birthday / Moje urodziny, Warszawa Wyd. Egmont Polska 2012.
  33. Janosch (pseud.; Horst Eckert), Wielki bal dla Tygryska. Opowieść o tym, jak Tygrysek pewnego razu obchodził urodziny (oryg. Riesenparty für den Tiger), przeł. Emilia Bielicka, Kraków 2004.
  34. Kamińska Danuta, Urodziny Zuzi i inne wierszyki dla najmłodszych, il. Ewa Mroczek, Wrocław 2006.
  35. Kamińska Danuta, Urodziny Zuzi i inne wierszyki dla najmłodszych; il. Ewa Mroczek, Wrocław 2006.
  36. Kaniewska Ewa, Urodziny, [w:] Hanna Dobrowolska, Anna Konieczna, Wesoła szkoła. Część 3. Podręcznik, 2 klasa, kształcenie zintegrowane, WSiP, Warszawa 2000, s. 96-97.
  37. Karwan-Jastrzębska Ewa, Jaffy: urodziny kaczorka, Warszawa Wydawnictwo Egmont Polska 2011.
  38. Kopała Jarosław, Urodziny Magdy, il. Jarosław Kopała, Kraków 1997.
  39. Landau Irena, Urodziny taty, zil. Piotr Parda, Poznań 2005.
  40. Legut-Werecka Lucyna [tekst i il.], Całkiem zwariowane urodziny Piotrka oraz to i owo o Pa-luch-Rogalskiej, Łodź 2003.
  41. McLean Stuart i Macfarlane Linda, Na urodziny chłopca (oryg. Birthday boy!), il. Caroline Gardner, Helen Exley, tł. Krzysztof Łapiński, Częstochowa Edycja Świętego Pawła 2009.
  42. Metz Melinda, Imperium plotki (oryg. Keeping secrets), tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa 2008 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka 16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 10).
  43. Moost Nele, Urodziny Miłka, il. Michael Schober, tł. Piotr Legut, Warszawa 2006.
  44. Motylewska Grażyna [il.], Miś zaprasza na urodziny, Warszawa Wydawnictwo Zielona Sowa 2013.
  45. Nawrath Birgit, Wecker Erika, Zabawy na urodziny (dla dzieci od 3 do 12 lat), (oryg. Kinderge-burtstag - einmal anders Spielaktionen für Kinder von 3-12), przekł. z niem. Magdalena Jało-wiec-Sawicka, Kielce wyd. Jedność 1999.
  46. Nawrocka Małgorzata, Urodziny księżniczki, il. Marzena Zacharewicz, Częstochowa Biblioteka „Niedzieli” 2001.
  47. Niemycki Mariusz, Wiadro na urodziny, il. Suren Vardanian, Kraków 2006 (seria: Przypadki Damianka, 8).
  48. Noonan Rosalind, Rozstania i wyzwania, (My best friend’s boy friend) ; tł. Małgorzata Fabia-nowska, Warszawa 2007 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka(16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 6).
  49. Nowak Ewa, Yellow Bahama w prążki, Warszawa wyd. Jacek Santorski & Co Agencja Wydaw-nicza 2009.
  50. Ostrowska Marta, Urodziny, il. Marta Ostrowska, Warszawa Wydawnictwo Zielona Sowa 2013.
  51. Park Barbara, Zuźka D. Zołzik i narodziny wstrętnego Józka (oryg. Junie B. Jones and that me-anie Jim's birthday), przeł. Magdalena Koziej; il. Denise Brunkus, Warszawa 2008.
  52. Patience John, Cudowne urodziny (oryg. A wonderful birthday), il. John Patience, tł. Katarzyna Dmowska, Ożarów Mazowiecki Firma Księgarska Jacek i Krzysztof Olesiejuk – Inwestycje 2008. (4 książeczki w kartonowym pudełku).
  53. Piekarski Władysław Edward, Wczoraj były moje urodziny, Częstochowa 2002.
  54. Redmond Diane, Urodziny Boba; tł. Piotr Sokolik, tł. Piotr Sokolik, Warszawa Egmont 2000 (Na podst. serialu telewizyjnego "Bob the builder").
  55. Reps Weronika, Urodziny Juliana, oprac. graf. Paulina Skoczylas, Warszawa 2007.
  56. Risco Ellen D., Urodziny Mikiego, il. Diney Storybook Artists & Loter, Inc; tł. Małgorzata Fa-bianowska, Warszawa Wydawnictwo Egmont Polska 2014.
  57. Sadowska Elżbiea, Urodziny lalki, Białystok Elan 2007.
  58. Schneider Liane, Zuzia obchodzi urodziny (oryg. Conni hat Geburtstag!), il. Eva Wenzel-Bürger; tł. Emilia Kledzik, Poznań Media Rodzina 2010.
  59. Senate Melissa, Ty, ja i gwiazdy (oryg. Starring, you and me), tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa 2007 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 5).
  60. Skwark Dorota, Moje czwarte urodziny, il. Aleksandra Makowska, Kielce wyd. Jedność 2007.
  61. Skwark Dorota, Moje trzecie urodziny, [il. Aleksandra Makowska], Kielce (wyd. Jedność) 2006.
  62. Skwark Dorota, Urodziny jelonka; il. Dorina Maciejewska, Kraków 2007.
  63. Słoń Benjamin, urodziny Beniamina (oryg. Hat geburstag), [tekst na podst. słuchowiska autor-stwa Elfie Donnelly], Warszawa G+J Gruner + Jahr Polska 2009 (Kolekcja: Rodzice t. 7).
  64. Stadler Veronika, Dekorowanie ciast. Niezwykłe wypieki na dziecięce urodziny, imieniny i inne okazje (oryg. Kinder Geburstags Kuchen), z niem przeł. Urszula Szymanderska, Warszawa 2005.
  65. Stanecka Zofia, Basia i urodziny w muzeum, il. Oklejak Marianna, Warszawa Wydawnictwo Egmont Polska 2014.
  66. Talkingot Bruce, Urodziny Puchatka (oryg. Happy Birthday, Pooh!), il. John Kurtz, przeł. Marek Karpiński, Warszawa Egmont 2000.
  67. Tellegen Toon, Urodziny prawie wszystkich, (oryg. De verjaardag van alle anderen); z jęz. ni-derlandzkiego przeł. Jadwiga Jędryas, il. Ewa Stiasny, Warszawa Wyd. Dwie Siostry 2014.
  68. Todd Michelle [tekst i il.], Urodziny wróżki wisienki (Cupcake Fairies. Fairy cherry’s adventu-re), tł. Katarzyna Dmowska, Ożarów Mazowiecki Wydawnictwo Oleksiejuk 2012.
  69. Urodziny (oryg. Piñata party, b.a., wyd. Disney), tł. Zuzanna Naczyńska, Warszawa Wydawnic-two Egmont Polska, 2011.
  70. Urodziny Boba (oryg. Bob’s birthday, z serii Bob Budowniczy), [red. Bożena Hulewicz], War-szawa Egmont Polska 2011.
  71. Urodziny Księżyca (oryg. L'anniversaire de la lune, b. a.), tł. z fr. Zofia Beszczyńska, Warszawa 1991.
  72. Urodziny Ogórka (oryg. Unterwegs mit Bob und Baggi, z serii Bob Budowniczy), tł. Iwona Zim-nicka, Warszawa Egmont Polska 2008.
  73. Urodziny Puchatka (oryg. Anniversaire de Winnie), tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa Wydawnictwo Egmont Polska 2011 (na podstawie Winnie the Pooh A. A. Milne i E. H. She-pard).
  74. Urodziny w ZOO. Historyjka z naklejkami, Warszawa Grafag - Agencja Wydawnicza 2009.
  75. Urodziny, pomysł i il. Lawry Taylor; tł. Agnieszka Ostrowska, (oryg. Alles dreht sich um die Ge-burtstagparty), Ożarów Mazowiecki Wydawnictwo Olesiejuk 2013.
  76. Veronelli Elisa, Moje 16 urodziny,(oryg. Ricomincio da 16, 1990), przekł. Joanna Curyło, Krajów eSPe 2008.
  77. Walters Jennie, Urodziny Karoliny (oryg.: Caz’s birthday blues), il. Jessie Eckel, tł. Katarzyna Ciążyńska, Warszawa 2002.
  78. Weninger Brigitte, Roehe Stephanie, Miko ma urodziny (oryg. Hurra, Geburtstag), tł. Ewelina Herka, Kielce Wydawnictwo MD Monika Duda 2009.
  79. Wezwałem cię po imieniu, biblijne życzenia na urodziny dziecka i chrzest, (oryg. Ich habe dich bei deinem Namen gerufen), [wybór tekstów Christiane Herrlinger, Mathias Jeschke], il. Mats Bergen, Częstochowa Edycja Św. Pawła 2002.
  80. Wierzchowska Barbara, Urodziny marchewki, Kraków 2005.
  81. Wilde Oskar, Urodziny infantki, (oryg. Birthday of the Infanta), tłum. M. Feldmanowa, [w:] ten-że, Bajki, przełożyli Ewa Berberyusz, Maria Feldmanowa, Włodzimierz Lewik, Warszawa 1988.
  82. Wilkońska Joanna, Urodziny Basi, il. Piotr Warisch, Kraków Wydawnictwo WAM 2011.
  83. Willard Eliza, Książę ze śnieżnej bajki, (oryg. Dream holiday), tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa 2008 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka 16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 12).
  84. Willard Eliza, Link do serca (Cross our hearts), tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa 2007 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka 16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 8).
  85. Willard Eliza, Szkolna swatka (oryg. Playing game); tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa 2007 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka 16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 7).
  86. Willard Eliza, Życie jak film (oryg. All that glitters), tł. Małgorzata Fabianowska, Warszawa 2008 (na podstawie serialu telewizyjnego Michaela Swerdlicka 16 urodziny Mary-Kate i Ashley to będzie impreza!, t. 9).
  87. Wilson Jacqueline, Urodziny Daisy (oryg. Sleepovers), tł. Renata Kopczewska, il. Nick Sharratt, Poznań 2006.
  88. Woldańska-Płocińska Aleksandra [tekst i il.], Drugie urodziny prosiaczka, Kraków Wydawnic-two Czerwony Konik 2012.
  89. Wójcik Joanna, Urodziny krasnoludka, il. Joanna Wójcik, Kraków 1996.
  90. Wyślę przed tobą mojego anioła. Biblijne życzenia na urodziny (oryg. Ich sende einen Engel vor dir Her), [wybór tekstów Christiane Herrlinger, Mathias Jeschke], il. Mats Bergen, Częstochowa Edycja Św. Pawła 2002.
  91. Yaconelli Mike, Na twoje urodziny (oryg. For your birthday), tł. Beata Śliwińska, Częstochowa Edycja Św. Pawła 1999.
  92. Zając Renata, Urodziny sówki Leny, [il. Ryszard Stosur], Kraków Wyd. WAM 2007.
  93. Zarawska Patrycja, Urządzamy urodziny, Bielsko-Biała Wydawnictwo Debit 2011.
  94. Zeman Bogusław SSP, Wyprawa Bombika, Częstochowa Edycja Św. Pawła 2002.

B: Literatura psychologiczna, teologiczna, antropologiczna, historyczna

  1. Farnicka Marzanna, Sałatka Tomasz, Rytuały religijne w życiu młodzieży, „Studia Paradys-kie”, tom 23, 2013, s. 43-57.
  2. Farnicka Marzanna, Liberska Hanna, Wizja własnego życia i rytuały rodzinne wskazywane ja-ko życiowe źródła, „Rocznik Lubuski”: Pedagogika społeczna na rzecz społeczności lokalnych, tom 39, cz. 2, 2013, s. 215-225.
  3. Grzywocz Krzysztof ks., Uczucia niekochane, „Zeszyty Formacji Duchowej”, Kraków, jesień, 41/2008.
  4. Les lieux de mémoire, sous la direction de P. Nora, t. 1, Paris 1984.
  5. Linton Ralph i Adelin, The Lore of Birthdays, Nowy Jork 1952.
  6. Nadolski Bogusław, Imieniny i urodziny w tradycji chrześcijańskiej Europy, Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 2007.
  7. Zwoliński Andrzej ks., Tajemne niemoce, Warszawa 2003.

C: Filmy i słuchowiska

  1. Chotomska Wanda (opowiada), Martynka ma urodziny; na podstawie książki Gilberta Dela-haye'a i Marcela Marliera Martine fête son anniversaire, il. Marcel Marlier, Poznań 2002.
  2. Dzieci z Bullerbyn (szw. Alla vi barn i Bullerbyn), reż. Lasse Hallström, rok prod. 1986.
  3. Jestem Sam (ang. I Am Sam), reż. Jessie Nelson, rok prod. 2001.
  4. Kłamca, kłamca (ang. Liar Liar), reż. Tom Shadyac, rok prod. 1997.
  5. Ledwig Alfred, Urodziny Toli, Kraków: Delta, cop. 1997 (Przygody Bolka i Lolka).
  6. Notting Hill, reż. Roger Michell, rok prod. 1999.
  7. Rodzinka.pl, reż. Patrick Yoka, odc. 31, Urodziny Kacpra, rok prod. 2012.
  8. Szósty zmysł (ang. The Sixth Sense), reż. Night M. Shyamalan, rok prod. 1999.
  9. The Adventures of Mary-Kate and Ashley, seria 11 półgodzinnych odcinków video, lata prod. 1994-2001.
  10. Urodziny Kłapouchego, przeł. Tomasz Kłoszewski, Warszawa Egmont Polska 1998 (seria: Based on the „Winnie the Pooh” Works – Kubuś Puchatek; Tyci Tyci; nr 5/98; Walt Disney Company).
  11. Wilbur chce się zabić (ang.: Wilbur Wants to Kill Himself), scenariusz i reżyseria Lone Scherfig, rok prod. 2002.
  12. You’re invited to Mary-Kate and Ashley’s, seroa 10 półgodzinnych odcinków video, lata prod. 1995-2000.

D: Webgrafia

  1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Urodziny, [dostęp: 2014-11-15].
  2. o. Marek Nowacki OSPPE, Urodziny, czy imieniny?, z: http://www.mati.com.pl/paulini3/index.php?strona,doc,pol,dusz_lit,1456,0,685,1,1456,ant.html, [dostęp: 2014-11-15].
  3. Strona autorska. anta. ©2007 all rights reserved. (http://www.urodziny.swieta.biz/), [dostęp: 2014-11-15].

Autorka hasła:

dr hab. Dorota Kulczycka, prof. UZ, Uniwersytet Zielonogórski

Przypisy:


  1. Zob. Na ten temat więcej w: Ralph i Adelin Lintonowie, The Lore of Birthdays, Nowy Jork 1952, s. 8, 18-20.
  2. Por. o. Marek Nowacki OSSPE, Urodziny czy imieniny?, http://www.mati.com.pl/paulini3/index.php?strona,doc,pol,dusz_lit,1456,0,685,1,1456,ant.html
  3. Zob.: ks. A. Zwoliński, Tajemne niemoce, Warszawa 2003.
  4. Zob. Bibliografia.
  5. A. Lindgren, Dzieci z Bullerbyn, przełożyła I. Wyszomirska, Warszawa 1988, s. 117.
  6. Film Dzieci z Bullerbyn (szw. Alla vi barn i Bullerbyn), reż. Lasse Hallström, rok prod. 1986.
  7. A. Lingner, Dzieci z Bullerbyn, s. 16-22; 22-26.
  8. Zob. O. Wilde, Urodziny infantki, tłum. M. Feldmanowi, [w:] tenże, Bajki, przełożyli E. Berberyusz, M. Feldmanowa, W. Lewik, Warszawa 1988, s. 67 (całość: s. 49-67).
  9. Zob. E. Kaniewska, Urodziny, [w:] H. Dobrowolska, A. Konieczna, Wesoła szkoła. Część 3. Podręcznik, 2 klasa, kształcenie zintegrowane, WSiP, Warszawa 2000, s. 96-97.
  10. Zob. ks. K. Grzywocz, Uczucia niekochane, „Zeszyty Formacji Duchowej”, Kraków, jesień, 41/2008.
  11. Zob. D. Terakowska, Poczwarka, Kraków 2009.
  12. Zob. Bibliografia.
  13. Analizie nie podlegają też filmy o osobach dorosłych obchodzących urodziny, jak np. Dziewczyna na urodziny (Birthday girl, 2001; reż. Jez Butterworth) czy 2. odcinek serialu polskiego Tygrysy Europy – pt. Urodziny (reż. Jerzy Gruza, 1999).