Dojrzałość biologiczna

Z Encyklopedia Dzieciństwa
Skocz do: nawigacja, szukaj

Zespół biologicznych (genetycznych, ewolucyjnych, psychicznych, anatomicznych i fizjologicznych), jak również emocjonalnych, społecznych i umysłowych wymiarów życia koniecznych do rozwoju osobowości, podejmowania ról społecznych i komunikacji międzyludzkiej (Czerwiec, 2015). Genetyczne uwarunkowania funkcjonowania organizmu mają zasadniczy wpływ na holistyczny rozwój człowieka w każdym okresie życia, jego aktywność, interakcje ze środowiskiem i proces wychowania (Brzezińska, 2000).

Prawa i przemiany biologiczne to postawy rozwoju człowieka już od chwili zapłodnienia: determinacja płci, wzrost ciała, sprawne funkcjonowanie organizmu, nabywanie zachowań biologicznych warunkowanych genetycznie i ewolucyjnie. Konsekwencją tych procesów jest zdolność zachowania gatunku oraz przyswajanie społecznych i obyczajowych norm i wartości danego środowiska. Przemiany anatomiczne i fizjologiczne kobiet i mężczyzn miały wpływ na zmianę relacji w kontaktach płci męskiej i żeńskiej polegającą na zwiększeniu współpracy społeczno-kulturowej, seksualnej i emocjonalnej na gruncie biologicznym (Piątek, 1994; Czerwiec, 2015).

Przemiany biologiczne okresu niemowlęcego wiążą się z faktem pozostawania dziecka pod wpływem hormonów matki. Dzieciństwo to czas równowagi hormonalnej, niskiego poziomu hormonów płciowych i stabilizacji układu rozrodczego oraz działania procesów biologicznych kształtujących płeć chromosomalną, hormonalna, gonadalną i neuronalną. Trwający 8-10 lat okres dojrzewania biologicznego cechuje się czynnym rozwojem organizmu dzięki zmianie równowagi hormonalnej – u dziewcząt rozpoczyna się między 8 a 14, u chłopców między 10 a 16 rokiem życia i przebiega w 3 etapach: przedpokwitaniowym (wydzielanie sterydów nadnerczy powodujących rozwój narządów płciowych), pokwitaniowym (zmiany poziomu estrogenów i testosteronu generujące pojawienie się objawów dojrzewania biologicznego), młodzieńczym (dojrzewanie podwzgórzowo-przysadkowo-jajnikowe i pojawienie się cyklu owulacyjnego dziewcząt oraz właściwa sekrecja testosteronu oraz pojawienie się spermatogenezy u chłopców); w tym okresie formuje się seksualność człowieka oparta na czynnikach biologicznych oraz dynamicznych zmianach psychicznych i społecznych. Dojrzewanie biologiczne przebiega bardzo indywidualnie, zarówno w sferze somatycznej (wiek, dynamiczność, ekspresyjność, czas trwania), jak i emocjonalnej. Okres dorosłości to ostatnia faza rozwoju seksualnego zakończona andro- i menopauzą związanymi ze zmianami w gospodarce hormonalnej organizmu (Kernberg, 1996; Kucz, 2006; Czerwiec, 2015).

Zarówno biologiczny, jak i społeczno-kulturowy wymiar dojrzałości zależą od siebie nawzajem dzięki czemu możliwy jest holistyczny rozwój człowieka. Ich odseparowanie mogłoby prowadzić do blokady procesu reprodukcji, a tym samym zaniku gatunku ludzkiego (Piątek, 1994).

Literatura:

  1. Brzezińska A., 2000. Psychologia rozwoju człowieka. W: Psychologia, J. Strelau (red.), tom 1, GWP, Gdańsk
  2. Czerwiec K., 2015. Problemy biologii człowieka - implikacje społeczne i edukacyjne. Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków
  3. Kernberg O.F., 1996. A psychoanalytic theory of personality disorders. W: Major theories of personality disorders, Clarkin J.F., Lenzenweger M.F., The Guilford Press, New York-London
  4. Kucz E.A., 2006. Biologiczne aspekty seksualności człowieka. W: Seksualność w cyklu życiowym człowieka, Beisert M. (red.). PWN, Warszawa
  5. Piątek Z., 1994. Biologia wobec płci i seksu. Nauka dla wszystkich, 468, PAN, Kraków

Autorka hasła:

dr hab. Katarzyna Potyrała, prof. UP, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie