Tekst źródłowy strony Bajka międzykulturowa

Rodzaj bajki psychoedukacyjnej<ref>Bajka psychoedukacyjna- celem jej jest wprowadzanie zmian w  szeroko rozumianym zachowaniu dziecka, czyli rozszerzenie możliwego repertuaru zachowań, w: M. Molicka, Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Poznań, 2002, s. 162-165.</ref> mającej za zadanie zapoznawanie „z” i podnoszenie wiedzy „o” wielokulturowością świata - ludziach innej narodowości, religii, rzeczywistości społeczno- kulturowej, adresowanej szczególnie do młodego czytelnika. Bajka międzykulturowa  jest formą dialogu międzykulturowego, gdyż swoją treścią zachęca do otwartości na Innego.(…)''bajka międzykulturowa jest utworem adresowanym do dzieci, którego zadaniem jest uwrażliwienie ich na istniejące odmienności, permanentnie wpisane w każdą rzeczywistość społeczną, we wszystkich wymiarach funkcjonowania człowieka: biologicznym, ekonomicznym, społecznym i kulturowym. Ma oswajać odbiorców z heterogenicznością otoczenia oraz prowadzić do dostrzegania wartości w różnorodności. Ma wzbudzać ciekawość świata i chęć wchodzenia w interakcje z „Innym”, którym może być człowiek różniący się pod względem wyglądu fizycznego, stanu materialnego oraz zdrowotnego, wyznawanej religii, używanego języka''<ref>K. Potoniec, Bajki w edukacji międzykulturowej,  w: Przygody Innego. Bajki w edukacji międzykulturowej, A. Młynarczuk-Sokołowska, K. Potoniec, K. Szostak-Król (red.), Białystok 2011, s. 12. </ref>.

'''Cele bajki międzykulturowej oraz jej zastosowanie w edukacji dziecka:''' Bajki międzykulturowe tłumaczą różnice (m.in. kulturowe, religijne) istniejące między ludźmi w taki sposób aby naprowadzić najmłodszych na drogę tolerancji, zrozumienia i wiedzy. Jako, że spotkanie z Innym, z Innością może być dla młodego człowieka trudne, istotą bajki międzykulturowej jest przygotowanie go do takich spotkań pokazując mu pozytywne wzorce zachowań. Czytający powinien zmierzać do rozszerzania problemu Inności jak też kreowania warunków do spotkania z osobą z innego kręgu kulturowego, bezdomną czy chorą. Bajki międzykulturowe podkreślając, że różnorodność jest  naturalna i potrzeba, zmuszają małoletnich odbiorców do samorozwoju w tolerancji, ale  też szukania wsparcia w grupie różnych,  Innych  osób w zespole bez  oceniania tychże Innych. Bajka międzykulturowa sprzyja również procesowi kształtowania się tożsamości dziecka, pomaga zrozumieć dziecku rdzenne  wartości kulturowe i przynależność do określonej grupy  społecznej, narodowej, kulturowej. Podjęcie działań edukacyjnych zorientowanych na kształtowanie postaw otwartości i uważności na Innego może przynieść rezultaty jeżeli na pierwszym poziomie edukacji ugruntowywać zacznie się przeświadczenia, że każdy z nas jest Inny i ma do tego prawo. Dziecko które będzie akceptowało kolegę z ławki, bez względu na to czy ten ma nadwagę, jest ubogi czy chory, łatwiej mu będzie zrozumieć odmienność osób wywodzących się z innego kręgu kulturowego. Wykorzystując bajki międzykulturowe do pracy z dziećmi zyskujemy w obszarach: wychowania do empatii (kształcenie kompetencji wczuwania się w sytuacje człowieka innej kultury, często naznaczonego trudnym losem np. uchodźcy); wychowania do solidarności (kształtowanie postawy wyrażającej się gotowością do angażowania się na rzecz pomocy  ludziom i grupom społecznym potrzebujących pomocy);  wychowania do kulturowego respektu. Jako, że jednym z zadań nauczyciela dzieci, już od wieku przedszkolnego, jest wpajanie traktowania innych według schematu Inny – interesujący – przyjaciel, a nie Inny – obcy – wróg, bajki międzykulturowe oraz innych narodów mogą okazać się cenną pomocą<ref>J. Nikitorowicz, Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej, Gdańsk 2005, s. 105-123. Powstały program „Ku tożsamości międzykulturowej” wywodzący się z koncepcji Innego i koncepcji tożsamości międzykulturowej przeznaczony dla dzieci od szóstego roku życia, można wzbogacać także bajkami międzykulturowymi, czy po czytaniu bajek międzykulturowych czerpać z ćwiczeń zalecanych w programie.  Założeniem bowiem programu jest kształtowanie świadomości tożsamości rodzinnej, lokalnej, religijnej, narodowej biorąc pod uwagę niepowtarzalne Ja oraz zrozumienie przynależności do wielu My, modyfikowanie uprzedzeń i stereotypów, przeżywanie problemów Innego praz zasad dialogu.</ref>. W trakcie czytania bajki ważne jest tłumaczenie dzieciom używanych w niej niezrozumiałych czy trudnych wyrazów (m.in. Rom, tabor, Mahomet, Koran, choroba, niepełnosprawność) jak również wykorzystanie po ich przeczytaniu, do pracy z dziećmi technik wizualizacyjnych, twórczego myślenia czy dramowych. Czytanie bajek międzykulturowych powinno być wzbogacone prezentacją ich kulturowego kontekstu. Przykładem może być bajka poruszająca temat uchodźctwa („Kim, Alex i Elina”<ref>P. P. Grzybowski, Spotkania z Innymi. Czytanki do edukacji międzykulturowej, Kraków 2011, s. 109-111.</ref>). Wskazuje ona na istotną rolę domu w życiu każdego człowieka. W trakcie tej bajki możemy pokazać dzieciom fotografie przedstawiające rodzinne domy uchodźców, jak też rozmawiać z dziećmi na temat rodzinnych domów w ich ojczystych krajach, trudnej sytuacji, prześladowań z powodu religii, narodowości, przekonań, które zmusiły ich do ucieczki. Uwrażliwiamy tym sposobem odbiorców na problem jakim jest strata poczucia bezpieczeństwa, ojczyzny, najbliższych. Istotny jest tu tak samo kontekst uczuć, rozmowa o uczuciach- w powyższym przypadku, jakie uczucia mogą towarzyszyć osobie zmuszonej do ucieczki z własnego domu, kraju (smutek, niepewność, strach). W gruncie rzeczy okazać się powinno, że  mimo iż uchodźca pochodzi z innego państwa, odczuwa tak samo jak każdy<ref>A. Józefowicz, „Bajka międzykulturowa”- nowy rodzaj bajki terapeutycznej, w: Kultura w edukacji międzykulturowej- doświadczenia i propozycje praktyczne, T. Lewowicki, A. Grodzka – Mazur, A. Gajdzica (red.), Cieszyn- Warszawa- Toruń 2013, s. 222-225.</ref>. Toteż bajki międzykulturowe dają przykłady, że Obcość/Inność nie jest cechą, która została nadana danemu człowiekowi do końca życia. Każdy z nas może być Obcym lub Innym w zależności od miejsca w którym się znajdzie. 

'''Przykłady publikacji bajek międzykulturowych''': Przemysław Paweł Grzybowski i jego '''''Spotkania z Innymi. Czytanki do edukacji międzykulturowej'''''<ref>Tamże. </ref>, to zbiór siedemnastu krótkich opowiadań, które autor określa mianem czytanek bądź „spotkań” z ludźmi wyróżniającymi się pod różnymi względami z ogółu społeczeństwa, nie wyglądającymi i nie zachowującymi się jak większość ludzi. Opowiadania zawarte w zbiorze są próbą wskazania, że nawet „jeśli ktoś zachowuje się inaczej niż wszyscy, to nie znaczy, że jest zły i należy go unikać”<ref>Tamże, s. 24.</ref>. '''''Przygody Innego- program Kształtowania Wrażliwości na Odmienność. Bajki w edukacji międzykulturowej''''', pod redakcją Anny Młynarczuk-Sokołowskiej, Katarzyny Potoniec i Katarzyny Szostak-Król<ref>Program powstał pod redakcją Anny Młynarczuk-Sokołowskiej, Katarzyny Potoniec, Katarzyny Szostak-Król  w ramach projektu „Białystok dla uchodźców”. Publikacja został wydana w Białymstoku w 2011roku, przez Fundację Uniwersytetu w Białymstoku. </ref>, to zbór siedmiu bajek psychoedukacyjnych dotyczących różnych kontekstów międzykulturowości wraz ze scenariuszami zajęć adresowanymi do dzieci. Tematyka bajek dotyczy  wielu zakresów odmienności człowieka- od  różnic w zainteresowaniach, wyglądzie po różnice w sensie międzykulturowy- rasy, kultury, języka.  „Inny” to imię chłopca- maskotki, a bajki opowiadają o jego przygodach w taki sposób, że słuchające je dzieci identyfikują się z bohaterem bądź też pozostałymi postaciami, odkrywają jak wiele dane postacie mają z nimi wspólnego. Świat tych bajek nie zna dyskryminacji płciowej ani rasowej, za to rozwija wrażliwość dzieci, ułatwia rozpoznawanie własnych emocji, pozwala spojrzeć na siebie z dystansem. Mając matrycę w postaci powyższych publikacji, wielu z nas-  rodziców, wychowawców jest w stanie takie bajki samemu tworzyć i opowiadać.

{| class="wikitable" width=100%
|+ style="text-align:left; color: #487eac"|Kieszonka: 
|style="background-color: #d9edff; border-color: #487eac" font-size:85%|Osoby zainteresowane bajkami międzykulturowymi jak też  opowieściami z różnych zakątków świata, które mają za cel ukazanie bogactwo i  różnorodność grup etnicznych, kulturowych czy religijnych przy podkreśleniu osobistego zakorzenienia kulturowego dzieci, powinny zapoznać się publikacjami bajek na stronie internetowej Fundacji Edukacji Międzykulturowej (www.miedzykulturowa.org.pl). Zamieszczane są tam informacje o zrealizowanych przez fundację projektach edukacyjnych, rozwojowych i wydawniczych oraz materiały dla nauczycieli ułatwiające nauczanie o kulturach świata i polskiej kulturze tradycyjnej. W materiałach tych znajdują się teksty bajek innych narodów. Warto również śledzić stronę internetową Staromiejskiego Domu Kultury w Warszawie (www.sdk.pl) Znana jest   publikacja Bajki Międzykulturowe jako podsumowanie projektu „Bajki międzykulturowe. Poznanie różnorodności kultur wprowadzeniem do rozumienia otaczającego świata”. Podczas trwania projektu osoby wywodzące się z innego niż polski kręgu kulturowego, czytały dzieciom tradycyjne dla siebie bajki. W książce znajdą się bajki czytane przez uczestników projektu w językach oryginalnych i z polskim tłumaczeniu, ilustrowane pracami dzieci wykonanymi podczas warsztatów. 

Podaję pozostałe wybrane, cenne '''publikacje z kolei bajek innych narodów''', mogące pomóc czytelnikowi w pogłębieniu wiedzy i umiejętności z  zakresu edukacji międzykulturowej: ''Bajki z całego świata. Bajkowa mozaika'', A. Kaszubska, W. Marczuk, M. Piróg (red.), Warszawa 2012; ''Baśnie z czterech stron świata'', A. Sobich (red.), Poznań 2011; ''Baśnie Europy'', J. K. Siejnicki (red.), Poznań  2012; ''Bajki z krajów uchodźców'', Warszawa 2006; ''Kara-Batyr i Błękitny Koń. Nogajskie bajki ludowe'', M. Czachorowski (red.), Wrocław 2009; ''Bajki z Gwatemali i Nikaragui'', A. Cruz-Kąciak (red.), Warszawa 2013. Dla osób zainteresowanych tematem „inności” w polskiej prozie dla młodego czytelnika oraz podręcznikach szkolnych odsyłam do tekstów: A. Józefowicz, ''Kategoria Inności w najnowszej polskiej prozie dla dzieci i młodzieży'', w: ''Współczesne konteksty pedagogiki międzykulturowej'', M. Guziuk- Tkacz, A. Józefowicz, A. Siegiej- Matyjewicz (red.), Białystok- Olsztyn 2014; A. Józefowicz, ''Miejsce „Innego” w wybranych treściach dydaktyczno - wychowawczych na poziomie edukacji wczesnoszkolnej'', w: ''Miejsce „Innego” we współczesnych naukach o wychowaniu - W poszukiwaniu pozytywów'', red. I. Chrzanowska, B. Jachimczak, K. Pawelczak, Poznań 2013.
|}

'''Literatura:'''
 
# Grzybowski P.P., Spotkania z Innymi. Czytanki do edukacji międzykulturowej, Kraków 2011.
# Molicka M., Bajkoterapia. O lękach dzieci i nowej metodzie terapii, Poznań 2002.  
# Józefowicz A., „Bajka międzykulturowa”- nowy rodzaj bajki terapeutycznej, w: Kultura w edukacji międzykulturowej- doświadczenia i propozycje praktyczne, T. Lewowicki, A. Grodzka – Mazur, A. Gajdzica (red.), Cieszyn- Warszawa- Toruń 2013.
# Nikitorowicz J., Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej. Gdańsk 2005.
# Przygody Innego. Bajki w edukacji międzykulturowej,  A. Młynarczuk-Sokołowska, K. Potoniec, K. Szostak-Król (red.), Białystok 2011. 
# http://www.miedzykulturowa.org.pl
# http://www.sdk.pl

'''Autorka hasła:'''

dr Anna Józefowicz, Uniwersytet w Białymstoku

'''Przypisy:'''

----

[[kategoria: Antropologiczno-kulturowy konstrukt dzieciństwa]]