Kulturowy kontekst zabawy: Różnice pomiędzy wersjami

Aktualna wersja na dzień 01:08, 9 sty 2016

Bawiące się dziecko „zatopione” jest we wspólnocie kulturowej przez powtarzane pokoleniowo zabawy, rodzaj zabawek im oferowanych przez konkretne społeczeństwo (rodziców) a nade wszystko przez język. Następuje w niej (i dzięki niej) swoiste przecieranie się dziecka przez ogromną różnorodność komunikatów językowych, ruchowych, moralnych, estetycznych realizowanych w różnych kodach kulturowych. Jest ono konieczne, bowiem brak rozeznania w nich utrudnia zabawę, utrudnia życie. Nie dyskredytując żadnego z kodów lecz rozpoznając je można na tej podstawie rozwijać zachowania tolerancyjne, zachowania szanujące inność własna i drugich ludzi. Jest to też podstawą do poszukiwania kodu wspólnego bawiących się ludzi. Każdy rodzaj zabawy takich możliwości dostarcza.

Zabawa jest starsza od kultury ludzkiej, tak przynajmniej sądzą znawcy problemu ( por. cytowany już J. Huizinga, C.Levi Strauss) Na obrazach J.B.S. Chardina, uznanego za największego malarza „dziecięcego świata”, dzieci bawią się zawsze w towarzystwie najlepszych przyjaciół dzieciństwa – kotka i pieska ( nie: kota i psa). Trudno nam określić czy jest tak z powodu bliskości, podobieństwa form zabawy, czy też z powodu bliskości „zwierzęcości”- jak stan „dziecka” określa np. I. Kant. Nie ma wątpliwości, że dzieci bardzo szybko i łatwo nawiązują kontakt ze zwierzętami, bawią się z nimi w sposób czasami zatrważający dorosłych, rzadko jednak czyniąc sobie krzywdę. Można więc próbować zgodzić się z I. Kantem, iż dziecko w/przez zabawę spina świat zwierzęcy ze światem ludzkim przez dodawanie do niej pierwiastków duchowych. Wszystkie dzieci rozpoczynają zabawy własnym ciałem. Zwierzęta także.

Niezależnie od tego co i jak myślimy, zabawa jest życiem dziecka, jest stanem jego istnienia. Wypełnia dziecku całą przestrzeń życiową i ono wypełnia nią najbliższą przestrzeń tworząc najbardziej korzystne warunki rozwoju. Jest w niej dziecko zadaniem samo dla siebie^[1]. Jest to możliwe dlatego, że występują w niej wszystkie konteksty życia: semantyczny, interpersonalny, zadaniowy i kulturowy. Wchodząc w te konteksty dziecko odkrywa zgodność oczekiwań indywidualnych i społecznych/wspólnotowych i na tej podstawie buduje w sobie obraz własnej osoby na tle innych ludzi, na który składają się:

1. Autoidentyfikatory czyli struktury informacji o tym KIM dziecko JEST w sieci społecznych związków i zależności. W niej uczy się odczytywać granice własnego sprawstwa i mocy w działaniu indywidualnym, wspólnym, działaniu na korzyść własną i innych. Uczy się stawiania celów i dróg/sytuacji ich urzeczywistniania. Odczuwa powodzenie i niepowodzenia, straty i zyski, komfort i dyskomfort, korzyści i straty. Każda zabawa taką sposobność daje.
2. Autoewaluacje czyli struktury ocen, opisów, opinii o własnej osobie i działaniu oraz o innych ludziach biorących udział w zabawie bądź pracujących na ich rzecz. Struktury te pozwalają dziecku wypełniać treścią część obrazu JAKI JESTEM a więc na odpowiedzi na pytania o własną pomysłowość, oryginalność, kompetentność, otwartość, odwagę, zdolności, wady, oczekiwania, itp. Zabawa umożliwia konfrontowanie tych poszukiwań z realiami życia w grupie i na tle grupy, pozwala na ocenę możliwości zaistnienia w społeczności dziecięcej, a na jej podstawie w społeczeństwie w ogóle.
3. Autoodpowiedzialność, która zawiera stosunek do wartości, norm, zadań składająca się dziecku na odpowiedź na pytanie o to GDZIE JESTEM jako osoba, jako członek społeczności/ wspólnoty, wśród jakich ludzi, jakie są możliwości działania indywidualnego, jakie są jego ograniczenia.; kto jest najważniejszy w grupie i dlaczego, co samo znaczy i dla kogo, co decyduje o powodzeniu, o zyskach, a co przeszkadza i jak sobie z tymi ograniczeniami radzić; które zadania i dlaczego można realizować od razu, a które z odroczeniem i co te odroczenia powoduje; jak cechy osobowe modyfikują udział we wspólnym działaniu, które z nich można zmienić, zmodyfikować, a które nie.

Wszystko to dzieje się jak gdyby naraz, bez ustanku, toczy się w jasny, wzniosły, dobitny, piękny sposób i z powagą. W zabawie.

Literatura:

1. Arystoteles, Polityka. Wrocław 1953. Zakład im. Ossolińskich;
2. Arystoteles, Etyka Nikomachejska. Warszawa 2003
3. Aries P., Historia dzieciństwa. Gdańsk 1995;
4. Antoine de Saint- Exupery, Mały Książę. Toruń 1999;
5. Bauman Z.,Wieloznaczność nowoczesna. Nowoczesność wieloznaczna. Warszawa 1995;
6. Bobrowska – Nowak W. Historia wychowania przedszkolnego. Warszawa 1972;
7. Błoński P.,Pisma pedagogiczne. Wrocław 1959;
8. Bronowski J., Potęga wyobraźni. Warszawa 1984;
9. Dewey J., Jak myślimy. Warszawa 1988;
10. Eco U., Semiologia życia codziennego. Warszawa 1996;
11. Erikson E., Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań 1997;
12. Gadamer H., G., Prawda i metoda. Kraków 1993;
13. Heidegger M., Bycie i czas. Warszawa 1994;
14. Huizinga J., Homo Ludens. Zabawa jako źródło kultury. Warszawa 1985
15. Kant I., Przypuszczalny początek historii ludzkiej. Toruń 1995;
16. Kierkegaard S., Albo, albo. Warszawa 1988;
17. Kurcz I., Język a reprezentacja świata w umyśle. Warszawa 1987;
18. Kwintylian M., Kształcenie mówcy. Wrocław 1953. Zakład im. Ossolińskich;
19. Nowe stulecie dziecku. Red. Waloszek D. Zielona Góra 2001;
20. Poetyka okresu Renesansu. Wybór i opracowanie J. Mańkowski, E.Sarnowska – Temeriusz. Wrocław – Łódź 1982. Zakład im. Ossolińskich;
21. Rabeleis, Gargantua i Pantagruel. Poznań 1968;
22. Shugar G., Smoczyńska M. Badania nad rozwojem języka dziecka. Warszawa 1985;
23. Strauss - Levi C., Spojrzenie z oddali. Warszawa 1993;
24. Tatarkiewicz W., Dzieje sześciu pojęć. Warszawa 1988
25. Uszyński K., Problemy wychowania. Wrocław 1958. Zakład im. Ossolińskich;
26. Wielcy malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Warszawa 1999, nr 56 i 67;
27. W kręgu sztuki. J.B.S. Chardin. Opr. K. Mittelstadt. Berlin – Warzsawa 1968;
28. Wygotski L.S., Wybrane prace psychologiczne. Warszawa 1972;

Autorka hasła:

prof. dr hab. Danuta Waloszek, Wyższa Szkoła Biznesu w Dąbrowie Górniczej

Przypisy:

1. ↑ M. Heidegger, Bycie i czas. Warszawa 1994, s. 67;