Tekst źródłowy strony Organizacja pionierska, pionierzy

W ZSRR masowa organizacja skupiająca dzieci i młodzież w wieku 9-14 lat. Została powołana 19.05.1922 r. podczas II Ogólnorosyjskiej Konferencji Rosyjskiego Komunistycznego Związku Młodzieży (RKZM), a cele i zadania organizacji sformułowane zostały na V Zjeździe RKZM w październiku 1922 r. Początkowo nosiła imię Spartakusa («Юные пионеры имени Спартака»), a po śmierci W.I. Lenina została przemianowana w Wszechzwiązkową Pionierską Organizację im. W. I. Lenina (Всесоюзная пионерская организация им. В. И. Ленина) – oficjalna nazwa została nadana organizacji pionierskiej w marcu 1926 r. i w takiej formie przetrwała do końca jej istnienia.

Organizacja pionierska wyrosła z ruchu skautowskiego, z którego przejęła formę zewnętrzną, napełniając ją treściami ideologicznymi w duchu komunistycznym. Jeden z ideologów skautingu, I.N. Żukow, dążył do wcielenia w O.P. pozytywnych stron tego ruchu. Jemu właśnie przynależy propozycja nazwy organizacji oraz wprowadzenie hasła "Zawsze gotów!". Pionierzy zapożyczyli ze skautingu podział na oddziały (zastępy) i drużyny, nad którymi opiekę sprawowali instruktorzy pionierscy (pozostałe szczeble struktury organizacyjnej tworzone były na podobieństwo WLKZM), a także elementy symboliki, umundurowania, obozy w terenie i in. 

N.K Krupska i inni komunistyczni działacze oświatowi widzieli w organizacji pionierskiej formę wychowania nowego człowieka. W latach 1922-23 działalność O.P. obejmowała organizację wypoczynku dzieci; pionierzy brali udział w likwidacji analfabetyzmu i bezdomności. Działalność O.P. koncentrowała się na sprawach wyników w nauce, wpajania dzieciom dyscypliny i świadomego stosunku do pracy oraz nauki, wychowania patriotycznego, a także na organizacji czasu wolnego (gry, zabawy, obozy, rajdy i in.). Zgodnie z regulaminem organizacji w redakcji z 1922 r. pionier jest: wierny klasie robotniczej, uczciwy, skromny, pracowity, obowiązkowy i wesoły, nigdy nie upada na duchu, okazuje przyjazny stosunek wobec innych pionierów oraz komsomolców, a także szanuje pracę dla dobra ogółu.

W połowie lat 20. rozpoczęło się upolitycznienie O.P., traktowanej jako przybudówka WLKZM. Jej działalność pozostawała pod kontrolą organizacji partyjnych, jej pracą kierowała rada centralna wybierana przez WLKZM, której przewodniczący pełnił jednocześnie funkcję sekretarza KC WLKZM. В 1932 r. uchwałą Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej (bolszewików) organizacja pionierska została zreorganizowana, a działalność pionierów de facto przekształciła się w część składową szkolnego procesu wychowawczego (w rezultacie dobrowolna wcześniej przynależność do organizacji od lat 40. stała się praktycznie obowiązkowa dla każdego ucznia). 

Zasady obowiązujące w organizacji pionierskiej, zatwierdzone w roku 1967, głosiły m.in., że pionier: jest oddany partii, ojczyźnie i komunizmowi; przygotowuje się do bycia komsomolcem; wzoruje się na bojownikach i bohaterach pracy; czci pamięć poległych i sam przygotowuje się do roli obrońcy Ojczyzny; jest wytrwały w nauce, pracy i sporcie; jest uczciwym i wiernym towarzyszem, zawsze broniącym prawdy; stara się być wzorcem dla -> oktriabriat; jest przyjacielem pionierów i dzieci ludzi pracy z wszystkich krajów.

Pionierzy angażowali się w szereg akcji ogólnokrajowych oraz realizację zadań gospodarczych (zbiórki makulatury i złomu, akcje żniwne, pomoc w budowie obiektów gospodarczych i in.) Na przestrzeni kilku dekad Wszechzwiązkowa Pionierska Organizacja im. W. I. Lenina wypełniała misję komunistycznego wychowania młodego pokolenia. Jej działalność przybrała masowy, scentralizowany charakter. Towarzyszyły jej różnego rodzaju kampanie wszechzwiązkowe, przeglądy, zloty, gry sportowo-wojenne ("Zarnica", "Orlionok"), "Marsze Oddziałów Pionierskich" ("Moja ojczyzna – ZSRR"), zawody sportowe („Skórzana piłka”, „Złoty krążek”) i in.  

Bardzo duże znaczenie w działalności pionierów odegrał tzw. ruch timurowski (Тимуровское движение), którego pierwsze drużyny powstały w 1940 r. w podmoskiewskim mieście Klin, gdzie A.P. Gajdar napisał książkę „Timur i jego drużyna”, która dała impuls i nazwę całemu nieformalnemu ruchowi wolontariuszy. W czasie II wojny światowej jego członkowie pomagali personelowi szpitali, domów dziecka i przedszkoli, po wojnie – rodzinom poległych żołnierzy, inwalidom, weteranom wojennym, opiekowali się grobami poległych itp. W latach 70. „timurowcy” przekazali do szkolnych muzeów i izb pamięci narodowej ponad 75 tys. odnalezionych przez siebie pamiątek z II wojny światowej.

Okres wakacyjny pionierzy spędzali przede wszystkim na obozach pionierskich, których w całym kraju staniało ok. 40 tys., przyjmując corocznie ponad 10 mln dzieci (najsłynniejszy z nich – obóz o statusie międzynarodowym – „Artek” na Krymie).
Strój pioniera na co dzień nie różnił się od mundurka szkolnego, który dopełniała czerwona chusta i odznaka pionierska. Natomiast w skład stroju galowego oprócz chusty i odznaki wchodziła furażerka, biała koszula z pozłacanymi guzikami i naszywkami na rękawach, granatowe spodnie u chłopców oraz granatowe spódnice i białe podkolanówki u dziewcząt.
Dowód przynależności do organizacji stanowiła odznaka pionierska. Na przestrzeni lat jej wygląd ulegał znacznym modyfikacjom. W ostatniej wersji, obowiązującej od roku 1962, przedstawiała ona profil Lenina usytuowany w centralnej części czerwonej gwiazdy pięcioramiennej. U dołu widniał napis „Zawsze gotów!”, natomiast nad gwiazdą znajdowały się trzy języki płomieni, symbolizujące dążenie pionierów do światła wiedzy oraz rewolucyjną jedność trzech pokoleń.
Za hymn organizacji pionierskiej uważa się pieśń ''Marsz młodych pionierów'' (''Марш юных пионеров'', 1922), autorstwa Aleksandra Żarowa i Siergieja Kajdan-Dieszkina. 

W działalności O.P. można znaleźć wiele pozytywnych praktyk w sferze organizacji letniego wypoczynku oraz pozaszkolnej pracy wychowawczej z dziećmi (pałace i domy pionierów, obozy pionierskie, pionierskie towarzystwa naukowe, „Małe akademie nauk” i in.), jednakże  negatywnymi aspektami oddziaływania O.P. na świadomość młodego pokolenia były m.in. podejście klasowe, upolitycznienie przedsięwzięć i imprez masowych oraz wychowanie w duchu ateistycznym. Ponadto, pod wpływem mitu Pawlika Morozowa<ref>Pionier, który – jak głosiła oficjalna wersja propagandowa –  z pobudek ideologicznych (walka z kułactwem) zadenuncjował własną rodzinę, dzięki czemu stał się wzorem do naśladowania dla radzieckich dzieci.</ref> w okresie Stalinowskim w kręgach pionierów zaczęło szerzyć się donosicielstwo, w tym denuncjacje najbliższych członków rodziny. 

{| class="wikitable" width=100%
|+ style="text-align:left; color: #487eac"|Kieszonka: 
|style="background-color: #d9edff; border-color: #487eac" font-size:85%|Od połowy lat 80. podejmowano próby zreformowania O.P., jednak nie udało się stworzyć organizacji dziecięco-młodzieżowej o takiej skali i znaczeniu, jak wcześniej. Od października 1990 r. następcą organizacji pionierskiej jest „Związek Organizacji Pionierskich – Federacja Związków Dziecięcych” (Союз пионерских организаций – Федерация детских союзов; oficjalna strona internetowa: http://upo-fco.ru), którego hasło głosi: „Za Ojczyznę, Dobro i Sprawiedliwość!”.
|}

'''Literatura'''

# Бим-Бад Б.М., Педагогический энциклопедический словарь, Moskwa 2002.
# Большая советская энциклопедия, 1969-1978.
# Положение о Всесоюзной пионерской организации имени В.И. Ленина, 10.06.1986.
# Российская педагогическая энциклопедия, red. В.В. Давыдов, t. 2, Moskwa 1999.
# Товарищ. Спутник пионера, cост. В.И. Николаев, Ю.Е. Ривес, Мoskwa 1982.
# Юные пионеры, под. ред. В. Зорина, Moskwa-Leningrad 1922. 
# Solski R., Organizacje młodzieżowe krajów socjalistycznych, Warszawa 1978.

'''Literatura sugerowana'''

# Kadykało A., Dzieciństwo jako rosyjski temat kulturowy w XX wieku, Kraków 2014.
# Взвейтесь кострами…: Пионерские песни, cост. О. Очаковская, Moskwa 1982.

'''Kino'''

# Бой под Соколом, reż. Александр Разумный, ZSRR 1942.
# Бронзовая птица, reż. Н. Калинин, ZSRR 1974.
# Засекреченный город, reż. М. Юзовский, ZSRR 1974.
# Красные пчелы, reż Л. Макарычев, ZSRR 1972.
# Красный галстук, reż. В.Сухобоков, М.Сауц, ZSRR 1948.
# Наше призвание, reż. Г. Полока, ZSRR 1981.
# Обещаю быть!, reż. В. Максаков, ZSRR 1983.
# Отряд Трубачёва сражается, reż. И. Фрэз, ZSRR 1957.
# Происшествие, reż. Б. Дуров, ZSRR 1974.
# Пузырьки, reż. В. Кремнев, ZSRR 1975.
# Тимур и его команда, reż. А. Бланк, С. Линков, ZSRR 1976.

'''Autorka hasła:'''

dr Aleksandra Urban-Podolan, Uniwersytet Zielonogórski

'''Przypisy:'''

----

[[kategoria: Historyczny konstrukt dzieciństwa]]