Tekst źródłowy strony Dogoterapia dziecka chorego

Pies od wieków towarzyszy człowiekowi. Na początku miał bronić i ostrzegać przed niebezpieczeństwem, z czasem stał się jednak przyjacielem. Człowiek odkrył mimowolnie, że głaskanie psa, karmienie, spacerowanie z nim, utulenie go, uczenie sztuczek, sprawia mu ogromną przyjemność. Kontakt z psem wyzwala mnóstwo dobrej energii, wyzwala produkcje endorfiny. Człowiek w towarzystwie czworonoga staje się po prostu szczęśliwszy. Zapomina o własnych problemach, kłopotach, niedomaganiach i odczuwa niepohamowaną potrzebę opieki. W terapii zajęciowej bazuje się na dobrych emocjach. Z historii dogoterapii wiadomo, że przypadek sprawił, że w jednym z gabinetów terapeutycznych podczas sesji terapeutycznej pojawił się pies terapeuty i to, jak wpłynął on na przebieg działań terapeutycznych sprawiło, że dziedzina ta rozwija się w zawrotnym tempie.  

W Polsce terapię z udziałem psów określa się używając zamiennie dwóch określeń: kynoterapia (z grec. kýon-pies, w dopełniaczu: kynós i therapeia – opieka; leczenie) oraz dogoterapia (z ang.dog-pies, therapy-terapia) (http://pl.wikipedia.org/wiki/Kynoterapia z dnia 13 czerwca 2013 roku). Sformułowanie dogoterapia zostało wprowadzone przez M. Czerwińską. Autorka ta uznała, że ta naturalna metoda wspomaga leczenia i rehabilitacji za pomocą psów. Ma to na celu przywrócenie zdrowia i dobrego samopoczucia wszystkim ludziom, którzy tego potrzebują, chorym, niepełnosprawnym, starszym i samotnym. Pojęcie kynoterapii zostało wprowadzone przez H. Wojciechowską, prezesa Polskiego Towarzystwa Kynoterapeutycznego i oznacza metodę wzmacniającą efektywność rehabilitacji, w której motywatorem jest odpowiednio wyselekcjonowany i wyszkolony pies i jest ona prowadzona przez wykwalifikowanego terapeutę 
(http://www.Kynoterapia.eu/kynoteriapia.html z dnia 13 czerwca 2013 roku).

Niezależnie od używanego słowa terapia z udziałem psa jest metodą wspomagającą, która wykorzystuje te zwierzęta, jako terapeutów w procesie leczenia i rehabilitacji. Kojąco-uspokajający wpływ zwierząt na organizm ludzki wykorzystywany jest w terapii dzieci  niepełnosprawnych. Ciepło i struktura sierści zwierząt otwiera umysł dziecka na działania zmysłowe, uczy przestrzennej orientacji, wycisza, stymuluje do myślenia poznawczego. Pomoc czworonożnego przyjaciela w terapii jest tym cenniejsza, że pies przyjmuje człowieka takiego, jakim jest, bez uprzedzeń i przekonań. 

Dogoterapia jest innowacyjną metodą terapeutyczną w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi, której nadrzędnym celem jest otworzenie pacjentów na świat. Kontakt z czworonożnym terapeutą pobudza sferę intelektualną i poznawczą dziecka. Podczas procesu rehabilitacji powstaje terapeutyczna więź ze zwierzęciem, która przyśpiesza proces leczenia pobudzając emocjonalny rozwój pacjenta. Pies, jako „żywa pomoc naukowa” nie tylko otwiera umysł dziecka pod względem poznawczym, ale również wpływa na usprawnienie motoryki dziecka. Interakcja zachodząca między dzieckiem niepełnosprawnym a psem jest pogłębiona poprzez naturalne wydzielanie ciepła przez psa. Ten fakt jest czynnikiem sprzyjającym rehabilitacji szczególnie w przypadku pacjentów z dysfunkcją układu mięśniowego. Celem głównym współpracy dziecka niepełnosprawnego z psem jest kontakt fizyczny, który pobudza rozwój motoryki. Ponadto terapia z czworonogiem poprawia stan psychiczny poprzez bazowanie na pozytywnych emocjach, edukuje, motywuje i wzmacnia pozytywne odczucia dziecka.

W kynoterapii dotyk odgrywa zasadnicze znaczenie. Kontakt fizyczny powoduje uruchomienie receptorów w skórze i przepływ informacji do mózgu, gdzie następuje jej przetwarzanie, segregowanie, interpretowanie, następnie mózg wysyła informację zwrotną do skóry i innych układów, co umożliwia nam reakcję na otrzymany bodziec. Sensoryczne pobudzenie powoduje, że wszystkie zmysły zostają wyostrzone i zaczynają pracować (Machoś-Nikodem, 2006, s.80). Liczne badania prowadzone w kraju i zagranicą potwierdzają, że zajęcia dogoterapeutyczne z dziećmi niepełnosprawnymi wpływają pozytywnie na motorykę tych pacjentów, ponadto wpływają na wzbogacenie słownictwa, uczą topografii ciała ludzkiego i zwierzęcego, uwalniają od lęków i zahamowań oraz wpływa na nawiązanie kontaktów werbalnych i pozawerbalnych z otaczającym światem. Dotyk połączony z ciepłem jest głównym elementem działań terapeutycznych w dogoterapii. Doświadczenia sensoryczne podczas zajęć mają silny wpływ na psychiczną, fizyczną i emocjonalną sferę dziecka. Bliskość, ciepło, naturalność czworonożnego terapeuty pomaga w budowaniu ufności do świata i ludzi. Przytulenie się do miękkiej sierści psa, słuchanie bicia jego serca, uspokaja i daje poczucie bezpieczeństwa. Terapia z udziałem zwierząt ma nieocenione znaczenie w rehabilitacji niepełnosprawnych dzieci. Pozytywne emocje wzbudzane przez psa otwierają na nowe doznania i świat, budzą dziecięcą ciekawość, otwierają umysł. Terapia z udziałem psa nie jest jakąś cudowną metodą uzdrawiającą, niemniej jednak jest terapią, która bazuje na pozytywnych emocjach i mniej lub bardziej otwiera niepełnosprawne dziecko na świat. 

Organizacje zajmujące się promocją terapii z udziałem zwierząt zaczęły powstawać już po pierwszej publikacji Levinsona. Wówczas zaczęto się interesować tym typem terapii w wielu krajach europejskich i w  Stanach Zjednoczonych. Przykładem zainteresowania dogoterapią może być amerykańska organizacja Delta Society. Organizacja ta nie tylko promuje terapię z udziałem zwierząt, ale zajmuje się też badaniami nad  specyficzną i wyjątkową więzią, jaka łączy człowieka ze zwierzętami. W organizacji tej badaniom poddaje się również wpływ zwierząt na zdrowie i samopoczucie ludzi. Wyniki badań przekonały naukowców, że niektóre rasy psów doskonale wypełniają wymagania stawiane przez programy terapii przy udziale zwierząt. Dlatego też wyodrębniono działania z ich udziałem jako dogoterapię (Kurzeja, Godawa, 2009, Tom I). W terminologii międzynarodowej występują dwa terminy: terapia z udziałem zwierząt (Animal-Assisted Therapy, AAT) oraz zajęcia z udziałem zwierząt (Animal – Assisted Activities, AAA) (Tamże). Kynoterapia jest powszechnie wykorzystywana na świecie jako program Visiting Pets. Wielka Brytania w 1984 roku zaczęła promować terapię z udziałem zwierząt poprzez organizację Pets as Therapy. Organizacja nosząca w skrócie nazwę PAT zajmuje się odwiedzaniem osób starszych, schorowanych i samotnych. 

Psi terapeuci pomagają w odzyskaniu poczucia szczęścia osobom w domach starości, szpitalach, samotnie mieszkającym. Państwo francuskie już w 1989 roku zadbało o to, by na terenie ich kraju powstał ANECAH. Organizacja, której pełna nazwa oznacza Narodowy Związek Edukacji Psów dla Osób Niepełnosprawnych w rzeczy samej tym właśnie się zajmuje. Tworzy się w ramach jej struktur ośrodki szkolenia psów terapeutów pomagających w terapii osób niepełnosprawnych w różnych stopniach niepełnosprawności. Organizacja ta powstała na wzór amerykańskiego programu Service Dogs („Psy obsługujące, usługujące, pomocnicy” (Filozof, 2004). Jest wiele organizacji na świecie zajmujących się terapią z udziałem zwierząt. Zostały one uregulowane prawnie, co pozwoliło na wprowadzanie terapii kontaktowej z udziałem zwierząt jako normalnego sposobu wspomagającego proces leczenia, zaś psy specjalnie szkolone posiadają ujednolicony certyfikat, wydawany po uprzednim egzaminie sprawdzającym kwalifikacje psa do pracy z chorymi. Terapia z udziałem psów jest stosowana na całym świecie i odnosi znaczne sukcesy.

Dogoterapia w Polsce jest jeszcze mało rozpowszechnioną formą terapii, jednak na świecie jest znana od dawna. Już w 1964 roku wyrażenie „terapia z udziałem zwierząt” (pet therapy), zostało użyte w leczeniu zaburzeń psychicznych przez amerykańskiego psychiatrę dziecięcego Borisa Levinsona. Sam pomysł leczniczego wpływu zwierząt nasunął mu się podczas obserwacji autystycznych pacjentów, które miały problem z kontaktem z ludźmi, ale nie miały problemu z kontaktem z jego własnym psem (Serpell, 1999). Obserwacje jakich dokonał Levinson gdy zaczął używać swego psa w sesjach terapeutycznych, zostały opublikowane  w artykule pod tytułem „Pies jako współterapeuta”. (The dog as Co-therapist”). Pies przełamał barierę między terapeutą a pacjentem wspomagając terapię. Hipotezy Levisonˈa opisywane w licznych publikacjach wskazywały, że uważał on, że zwierzę ma dobroczynny wpływ na rozwój emocjonalny człowieka. 

Polska nie może poszczycić się, aż tak długą historią dogoterapii jak Stany Zjednoczone, czy kraje Europy zachodniej. Początkiem stosowania terapii z udziałem zwierząt w naszym kraju datowane są lata 80-te XX wieku. Maria Czerwińska zapoczątkowała erę psich terapeutów w polskiej rehabilitacji. Autorka wprowadziła pojęcie dogoterapii określając w ten sposób naturalną metodę wspomagania rehabilitacji. Po raz pierwszy, słowa tego użyto na łamach drugiego numeru wydawnictwa „Klub CZE-NE-KA” w 1996 roku (http: //www.czeneka.org/index.php?dzial=czeneka_założyciele z dnia 13 czerwca 2013 roku). Od tego czasu wiele się zmieniło. W Polsce powstało wiele organizacji działających na rzecz promocji kynoterapi. Powstają związki, fundacje, stowarzyszenia, których celem jest wspieranie, rozwijanie i promocja terapii z udziałem psich terapeutów. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje „CZE-NE-KA” Fundacja Przyjaźni Ludzi i Zwierząt (zarejestrowana w 1998 r. w Warszawie), Fundacja DOGTOR (2002 r., Gdańsk), Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „PRZYJACIEL” (2002 r., Warszawa), Fundacja Pomocy Terapeutycznej Cane Pro Humano (2003 r., Bydgoszcz), Fundacja „Ama Canem” (2003 r., Katowice), Fundacja Kynoterapeutyczna „Właśnie tak!” (2004 r., Bydgoszcz) oraz Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „AMI” (2005 r., Zduńska Wola). 

Historia dogoterapii wskazuje, że standardy tej dziedziny rehabilitacji z czasem zostały ujednolicone. Działania pojedynczych fundacji zostały ustandaryzowane. Wzajemne wsparcie i wspólna polityka działań sprawiły, że w 2004 roku powstał Polski Związek Dogoterapii, a już dwa lata później powstało Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne. Do celów tego towarzystwa należy wsparcie terapeutów i ich psich podopiecznych, opracowanie kanonu i standardu działań, etyki kynoterapeuty, przygotowanie jednolitych wzorów dokumentacji, upowszechnianie dobrych praktyk pracy kynoterapeutycznej oraz umożliwienie certyfikowania psów terapeutycznych. 

Terapia z udziałem psa sprawdza się bardzo dobrze w rehabilitacji dzieci z dysfunkcjami ruchu. Tradycyjne ćwiczenia mogą być nużące dla dziecka i sprawiać mu ból i poczucie dyskomfortu. Wzbogaceniem tradycyjnych ćwiczeń może być dogoterapia. Nasilenie zabawy z psem zależne jest od stanu niepełnosprawności dziecka. Zabawa jest rodzajem aktywności dziecka, dającym największe możliwości do eksploracji własnych zachowań i pomysłów. Wzbogaca procesy poznawcze, urozmaica klasyczne formy edukacji, ułatwia socjalizację dziecka, pozwala na szybsze przyswajanie wiedzy o świecie, a nader wszystko jest pozbawiona czynnika stresogennego zniechęcającego dziecko do przyswajania wiedzy.

Ćwiczenia wykonywane z psem terapeutą mają różne stopnie trudności. Do najprostszych należą: głaskanie (prośba o zrobienie „dużej rączki”- cel - likwidacja przykurczy), karmienie psa (pies językiem potrafi rozewrzeć zaciśniętą piąstkę dziecka), przytulenie, czesanie. U dzieci z mniejszymi dysfunkcjami oprócz wyżej wymienionych stosuje się: przeciąganie liny z psem, prowadzenie na smyczy, aportowaniem, przechodzenie pod psem, chodzenie przy psie zamiast przy chodniku (to ćwiczenie można stosować tylko u dużych i silnych psów, które nie mają tendencji do wybiegania w przód), naśladowanie psa (siadanie tak jak pies, leżenie, czołganie się, służenie itd.).

Jest mnóstwo sposobów na wykorzystanie psa do terapii. Zależne są tylko od doświadczenia i wyobraźni terapeuty oraz wielkości i charakter psa. Doświadczenie pokazuje, że dzieci podczas zajęć z psem ćwiczą dłużej i chętniej niż w przypadku normalnej terapii.

Wpływ dogoterapii na dzieci upośledzone umysłowo to pomoc w rozwijaniu zdolności manualnych, kompensacyjnych uzupełniających niedoborów rozwojowych. W większości przypadków kontakt z psem skłania dzieci do intensywnego ruchu. Dogoterapia narzuca wszystkim podopiecznym jednakowe zadania, a także zmianę nastroju. Niweluje indywidualne, parametry upośledzenia i zaburzenia zachowania, a pomaga we współpracy z innymi. Ważne jest również to, że kontakt z psem łagodzi syndrom lęku i towarzyszących mu rozmaitych zjawisk takich jak, podwyższanie hormonów stresowych, przyśpieszenie oddechu, pocenie się, zmniejszanie odporności organizmu. Dzieci z upośledzeniem umysłowym wyróżniają się często zamiłowaniem do zwierząt. Można z czystym sercem stwierdzić, że ciepło ciała psa sprawia, że dzieci czują się lepiej. 

„Odpowiedni poziom motywacji jest warunkiem koniecznym do podjęcia jakichkolwiek działań. Termin motywacja odnosi się, bowiem do wszelkich mechanizmów odpowiedzialnych za uruchomienie, ukierunkowanie, podtrzymanie i zakończenie zadania, a tym samym stanowi ona podstawę rozwoju człowieka, jego aktywności i ochoty do życia. Brak motywacji do działania prowadzi do zniechęcenia, apatii i bezczynności. W zależności od okresu życia człowiek potrzebuje motywacji do różnego typu działań charakterystycznych dla tego momentu swojego rozwoju, w którym akurat się znajduje” (Czy zwierzęta, 2008, s.13).

Impulsy, bodźce są naszym motorem napędowym. Potrzebuje ich każdy bez względu na poziom intelektualny, czy sposób sprawności. Motywacja sprawia, że jesteśmy zdolni do myślenia twórczego, podejmowania działań, zaś nasze poczynania są konstruktywne i efektywne. Bierność ma miejsce zawsze, kiedy odczuwamy deficyt bodźców zewnętrznych i brak inspiracji. Nie będzie zbyt ryzykownym stwierdzenie, że właśnie pies stanowi jeden z bodźców sfery emocjonalnej i fizycznej. Pies jest doskonałym inicjatorem wszelkiej aktywności. Brak pozytywnych bodźców, jest często przyczyną stanów depresyjnych. Leczenie takich stanów to proces długofalowy i często mało skuteczny. Z wszelkich publikacji wydanych na całym świecie wynika, że ludzie żyjący w towarzystwie zwierząt rzadziej chorują na depresje, stany lękowe i inne choroby psychiczne. Dodatkowo ludzie tacy mają większą motywację do codziennego ruchu. W oczywisty sposób obecność zwierzęcia w domu skłania jego właściciela do podejmowania szeregu działań związanych z otoczeniem go odpowiednią opieką. Zarówno w przypadku dzieci, jak i osób dorosłych posiadanie zwierzęcia motywuje właściciela także do zabawy z nim, a znaczenie zabawy w życiu człowieka nie da się przecenić. W przypadku dzieci zabawa jest podstawą ich rozwoju na wszystkich płaszczyznach – społecznej, emocjonalnej, poznawczej, psychicznej i fizycznej. Im więcej dziecko spędza czasu na zabawie, tym szybszy i intensywniejszy będzie jego rozwój.

{| class="wikitable" width=100%
|+ style="text-align:left; color: #487eac"|Kieszonka: 
|style="background-color: #d9edff; border-color: #487eac" font-size:85%|Dogoterapia to w najprostszych słowach terapia z udziałem psa bazująca na dobrych emocjach. Nie można i nie powinna być stosowana, jako samodzielna i jedyna forma terapii, ale jest doskonałym uzupełnieniem tradycyjnych metod terapeutycznych. Bazą tej terapii, jak już wspomniano są pozytywne emocje. To one sprawiają, że pacjent chce więcej, może więcej i potrafi więcej. Terapia z udziałem psa to forma zabawy, relaksu, miłego spędzania czasu. Ciepło, miękkość, przyjazne nastawienie zwierzęcia sprawiają, że to właśnie w takiej atmosferze najlepiej przełamuje się własne ograniczenia, niepełnosprawności i braki. Pies nie krytykuje, nie widzi wad, ułomności. Pies akceptuje w pełni to jak wyglądamy, jak się poruszamy i co potrafimy. W tym chyba tkwi sedno zajęć z udziałem psa. Pies widzi, co możemy, nie widzi tego, jakie mamy ograniczenia.
Zainteresowanych Czytelników odsyłam do hasła: hipoterapia dziecka chorego oraz do literatury.
|}


'''Literatura:'''

# Coren S., Dlaczego kochamy psy. Warszawa 2003.
# Czy zwierzęta potrafią leczyć? „Przyjaciel” 2008.
# Filozof J., Dogoterapia ? Co to jest? Koło 2004.
# Konecki K., Ludzie i ich zwierzęta. Interakcjonistyczno-symboliczna analiza społecznego świata właścicieli zwierząt domowych. Warszawa 2005.
# Kulisiewicz B., Witaj psiaku! Dogoterapia we wspomaganiu rozwoju dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Kraków 2007.
# Kurzeja A., Godawa J., Wykorzystywanie zooterapii w terapii pedagogicznej na przykładzie terapii z udziałem psa. „Chowanna”, 2009, Tom 1.
# Machoś-Nikodem M., Rola kynoterapii (dogoterapii) w usprawnianiu komunikacji małego dziecka z deficytami rozwojowymi. Terapia psychopedagogiczna z udziałem psa. Wybrane zagadnienia. Ostróda 2006.
# Serpell J., W towarzystwie zwierząt. Warszawa 1999.
# Serpell J., W towarzystwie zwierząt: analiza związków ludzie – zwierzęta. Warszawa 1999.

'''Netografia:'''

# http: //pl.wikipedia.org/wiki/Kynoterapia z dnia 13 czerwca 2013 roku
# http://www.Kynoterapia.eu/kynoteriapia.html z dnia 13 czerwca 2013 roku
# http: // www.czeneka.org/index.php?dzial=czeneka_założyciele z dnia 13 czerwca 2013 roku

'''Autor hasła:'''

dr Piotr Kowolik, Górnośląska Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Mysłowicach

[[kategoria: Pedagogiczny konstrukt dzieciństwa]]